Av. Ali Güvenç KİRAZ

-Anayasa Mahkemesi’nde bireysel başvurular hakkında karar vermekle görevli üç üyeden oluşan Bölüm tarafından değil, 17 üyeden oluşan Genel Kurul tarafından ve oybirliği ile alınmış bir karardır. Bu durum Anayasa Mahkemesi’nin kararlılığını ve dolayısıyla kararın gücünü ortaya çıkarmaktadır.

-Mülkiyet hakkını ilgilendiren zamanaşımı sorununun doğurduğu insan hakları ihlallerinin nispeten giderilmesini sağlayacak olup hukuk sistemimizi insan haklarının korunması açısından geliştirmiştir.

– Bununla birlikte asıl sorun Yargıtay’ın yorum yoluyla bu davaların Türk Borçlar Kanunu’nun 146. maddesinde öngörülen 10 yıllık zamanaşımı süresine tabi olduğunu kabul etmesidir. Çünkü Türk Medeni Kanunu diğer bir çok konuda hak düşürücü süreler ile zamanaşımı sürelerine yer vermiş iken, bu dava için bir zamanaşımı süresi öngörmemiştir. Yargıtay’ın bu yorumu, mülkiyet hakkının zamanötesi niteliğine aykırı olduğu halde Anayasa Mahkemesi’nin konuyu bu açıdan ele almamış ve değerlendirmemiş olması kararın zayıf yönünü teşkil etmektedir.

Tarım Sektöründe Faaliyet Gösteren Kooperatifler

Bu kooperatiflerin kuruluşlarındaki izin işlemleri ve denetimleri Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca yürütülmektedir.

Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri

Bu kooperatifler ortaklarının;

 Her türlü bitkisel, hayvancılık, ormancılık konularındaki üretimini geliştirmek,

 İhtiyaçlarını temin ve tedarik etmek; ortaklarının ekonomik ve sosyal yönden gelişmelerine yardımcı olmak,

 İş sahası temin etmek,

 Ortaklarının ekonomik gücünü arttırmak için tabi kaynaklardan faydalanmak,

 El ve ev sanatları ile tarımsal sanayinin gelişmesini sağlayıcı tedbirler almak gibi temel amaçları gerçekleştirmek için faaliyette bulunur.

Tarımsal kalkınma kooperatifleri, ortaklarının ihtiyaç duydukları gübre, tohum, yem, ilaç gibi girdilerin temin edilmesini sağladığı gibi üretimin gerçekleştirilmesi aşamasında bu girdilerin hangi oranda kullanılacağı konularında da ortaklarına yardımcı olur. Böylelikle yanılma tehlikesine karşı ortakları olan çiftçileri korudukları gibi üretimin kalitesinin artmasını da sağlar.

Sulama Kooperatifleri:

Bu kooperatiflerin kuruluşlarındaki izin işlemleri ve denetimleri Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca yürütülmektedir. Sulama kooperatifleri kurak ve yeterli su kaynağı olmayan yerlerde zirai sulama tesislerini kurarak tarımda verimin arttırılması için büyük ihtiyaç olan su problemini çözmeyi amaçlar. Bu amaçla çiftçilerin kullanacağı su miktarını ve sırasını düzenlerler. Bu kooperatifler ayrıca kurulmuş olan sulama tesislerinin bakımını yapma görevini de üstlenir

Su Ürünleri Kooperatifleri

Bu kooperatiflerin kuruluşlarındaki izin işlemleri ve denetimleri Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca yürütülmektedir. Bu kooperatifler her türlü su ürünlerinin üretimi, işlenmesi, depolanması ve pazarlanması konularında ortaklarına hizmet vermek ve ortaklarının ihtiyacı olan av araç gereçlerini ve donatımlarını temin etmek amacıyla kurulur ve faaliyet gösterir

Pancar Ekicileri Kooperatifleri

Bu kooperatiflerin kuruluşlarındaki izin işlemleri ve denetimleri Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca yürütülmektedir. Pancar ekicileri kooperatifleri; üretim esnasında ortaya çıkan toprak hazırlığı, ekim işleri, pancar ve diğer tarım ürünlerinin yetiştirilmesi, korunması, dekar veriminin artırılması konularında gerekli tedbirleri almak ve ortaklarının yararlı bilgiler edinmesine yardımcı olmak amacıyla kurulur.

Hata: İletişim formu bulunamadı.

KOOPERATİFLER HANGİ RESMİ DEFTERLERİN KAPANIŞINI YAPMAK ZORUNDADIR ?- MALİ MÜŞAVİR EVREN ÖZMEN

Yönetim kurulu karar defterinin ocak sonu , yevmiye defterinin haziran sonu.

Diğer defterlerin kapanışı zorunlu değil ancak kapatılmasını öneriyoruz 

Saygılarımızla

Mali Müşavir Evren ÖZMEN

Hata: İletişim formu bulunamadı.

II – Tüzel kişilerin ortaklığı: Madde 9 ––(Değişik: 21/4/2004 – 5146/ 2 md.) Kamu ve özel hukuk tüzel kişileri amaçları bakımından ilgilendikleri kooperatiflerin kuruluşlarına yardımcı olabilir, önderlik edebilir ve ortak olabilirler.

Kredi Sektöründe Faaliyet Gösteren Kooperatifler

Esnaf ve Sanatkârlar Kredi ve Kefalet Kooperatifleri

Bu kooperatiflerin amacı, kooperatife ortak olan esnaf ve sanatkârlara mesleki faaliyetleri için gerekli krediyi sağlamak veya kredi ve banka teminat mektubu almak üzere kefil olmaktır.

Türkiye’de ilk esnaf ve kefalet kooperatifi 1951 yılında Ankara’da kurulmuş olup, bugün sayıları bine yaklaşan kooperatifler Merkez Birliği(TESKOMB) çatısı altında toplanarak 650 bini aşkın ortağına hizmet sunmaktadır.

Tarım Kredi Kooperatifleri

Bu kooperatiflerin amacı, tarımsal üretimde kullanılmak üzere ortaklarına olabildiğince ucuz ve yeterli kredi sağlamaktır. Türkiye’de 1929 yılına kadar çiftçilerin kredi ihtiyacı T.C Ziraat Bankası tarafından karşılanırken, 1929 yılından sonra tarım kredi kooperatifleri kurulmaya başlanmış ve böylelikle çiftçilerin kredi ihtiyaçları bu kooperatifler aracılığıyla giderilmeye başlanmıştır. Bu kooperatiflerin ortakları genelde küçük çiftçilerdir. Küçük çiftçilerin bankalardan kredi almaları oldukça zordur; şahıslardan borç almaları durumunda ise yüksek faiz başta olmak üzere birçok sorunla baş başa kalmaktadırlar. Ayrıca bu işletmeler aracılığıyla çiftçi ortağın diğer ihtiyaçları da temin edilebilmektedir

İnşaat Sektöründe Faaliyet Gösteren Kooperatifler

Bu kooperatiflerin kuruluşlarındaki izin işlemleri ve denetimleri Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca yürütülmektedir.

Konut Yapı Kooperatifleri

İnsanların zorunlu ihtiyaçları arasında yer alan barınma ihtiyacının karşılanması amacıyla kurulan bu tür kooperatifler, özelliklede dar ve orta gelirli ailelerin konut sahibi olmasında aktif rol oynar. Bu tür kooperatifler sayesinde kişilerin küçük birikimleri bir araya getirilip, gerekli durumlarda banka kredilerinden de yararlanılarak, ortakların konut ihtiyaçları karşılanır. Ülkemizde bu tür kooperatiflere yaygın olarak rastlanmaktadır

Küçük Sanayi Sitesi Yapı Kooperatifleri

Küçük sanayicilerin günün icaplarına uygun modern ve teknik şartları haiz birer işyerine sahip olmalarını sağlamak ve topluluğun genel hizmetlerini karşılayacak tesisleri içine alan küçük sanayi sitesi kurarak teknik görgü ve bilgilerini artırmak, modern imalat metotlarından faydalandırmak, işbirliği ve ihtisaslaşmanın gerçekleşmesi gibi çalışmalar yaparak mesleki gelişmelerini sağlamak amacıyla kurulurlar. Sanayi sitesi uygulamalarına; çarpık sanayinin önlenmesi ve sanayi yapılaşmalarının disipline edilmesi amacıyla, planlı kalkınma dönemi olan 1960’lı yıllarda başlanmıştır. Bu amaca yönelik olarak, sanayi sitesi yapı kooperatifleri Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından büyük oranda altyapı ve üstyapı yapım kredileri ile desteklenmektedir.

Toplu İşyeri Yapı Kooperatifleri

Ortaklarının işyeri ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla kurulurlar.

Hata: İletişim formu bulunamadı.

“Yasal Faiz” ve “Akdi Faiz” Farkı

Faizler, oran açısından “Yasal Faiz” ve “Akdi Faiz” olmak üzere ikiye ayrılırlar.

Yasal faiz oranları, her alacağın mahiyetine göre mevzuatın belirlediği oranlardır.

Mahiyeti açık olmayan alacaklarda faiz oranı kanuni (adi) faize göre belirlenir.

Akdi faiz oranı ise sözleşmeyle belirlenir.

Faizler, tür olarak ise “Anapara faizi” ve “Temerrüt Faizi” olmak üzere ikiye ayrılırlar.

Anapara faizi, borçlu henüz temerrüde düşmeden ödenmesi gereken faizdir.

Sözleşme uyarınca alacaklıya ait paranın faiz geliri elde etmek amacıyla ödünç verilmesi veya herhangi bir şekilde borçluda kalması üzerine faiz ödenmesi öngörülmüş ise anapara faizinden söz edilir.

Borçlu temerrüde düştüğünde ise ayrıca temerrüt faizi alınır.

Adi alacaklarda sözleşmeyle belirlenen anapara faizi (%9×1, 5) %13, 3 oranını, sözleşmeyle belirlenen temerrüt faizi ise (%9×2) %18 oranını aşamaz.

Türk Borçlar kanununa ve Türk Ticaret Kanunu’na göre gerek adi alacaklarda ve gerek ticari alacaklarda ödenmesi gereken anapara faizlerinde kanuni (adi) faiz oranı uygulanır.

Anapara faizi oranı ile temerrüt faizi oranı sözleşmeyle farklı oranlarda belirlenebilir. Adi alacaklarda sözleşmeyle belirlenen akdi anapara faizi oranı kanuni (adi) faiz oranının %50 fazlasını aşamaz, sözleşmeyle belirlenen temerrüt faizi oranı ise kanuni (adi) faiz oranının %100 fazlasını aşamaz. (6098 m.88 f.2, 6098 m.120 f.2)

Kanuni faizin %9 olarak uygulandığı günümüzde adi alacaklarda sözleşmeyle belirlenen anapara faizi (%9×1, 5) %13, 3 oranını, sözleşmeyle belirlenen temerrüt faizi ise (%9×2) %18 oranını aşamaz.

Yapı denetim hizmet bedelinden arsa sahibi sorumludur

MALİ MÜŞAVİR EVREN ÖZMEN

Yapı denetim sözleşmesinin varlığı halinde dahi, yapı sahibi bu sözleşmenin düzenlenebilmesi için yapı Yüklenicisini vekili tayin edemez.

Bu itibarla, yapı denetim hizmet bedelinden arsa sahibi sorumludur.

Arsa sahibi ile yüklenici arasındaki arsa payı karşılığı inşaat sözleşmesinde bu hususun aksine düzenleme yapılması kendi aralarındaki iç ilişkide uygulanabilecek bir hüküm olup, bu hususun davacıyı bağlar bir yönü bulunmamaktadır.

Hata: İletişim formu bulunamadı.

KOOPERATİF HUKUKU •

ÜYELİĞE KABUL ÖZET: Davacının zimnen kooperatif üyeliğine kabul edildiği sabit olmamış ise de, kooperatife gönderdiği ihtarnamenin yeni bir üyelik başvurusu olduğu kabul edilmelidir. Y. 23 HD., E. 2017/1632, K. 2017/3794, T. 19.12.2017 Davacı vekili, müvekkilinin daha önce davalı kooperatif yönetim kurulu kararı ile üyelikten ihraç edildiğini, bu ihraç kararı aleyhinde açtıkları davanın hak düşürücü süre içerisinde açılmadığı gerekçesiyle reddedildiğini, ancak davalıkooperatifin müvekkili ile aynı durumda olan iki kişiyi sonradan üyeliğe kabul ettiğini, ortaklık koşullarını devam ettiren mü- vekkilinin, gönderdiği ihtara rağmen üyelik kaydının yapılmadığını ileri sürerek, müvekkilinin baştan beri kooperatifüyesi olduğunun tespitine, bunun mümkün olmaması halinde ihraç edilerek tekrar üye yapılan kişilerin üyelik tarihleri itibariyle müvekkilinin de üye olduğunun tespitine, bunun da mümkün görülmemesi halinde üyelik kaydı konusunda gönderilen 21.06.2004 tarihli ihtarname tarihi itibariyle üye olduğunun tespitine karar verilmesini talep ve dava etmiştir. Davalı vekili, davanın zamanaşımına uğradığını, davacının üyelikten ihracına ilişkin kesinleşmiş mahkeme kararı bulunduğunu savunarak, davanın reddini istemiştir. Mahkemece, davanın kesin hüküm nedeniyle reddine dair verilen karar, davacı vekilinin temyiz istemi üzerine, Dairemizin 15.11.2013 tarih ve 2013/6290 E., 7136 K. sayılı ilamıyla, bozulması üzerine, uyma kararı verilen mahkemece, iddia, savunma, benimsenen bilirkişi raporu ve tüm dosya kapsamına göre, davacının zımmen kooperatif üyeliğine kabul edildiğine ilişkin iddiasının sabit olmadığı, ancak, davacının 21.06.2004 tarihli ihtarname ile yaptığı başvurusunun ise yeni bir üyelik başvurusu olduğu, zira davacının K.K’nın 8. maddesi ile anasözleşmenin 10. maddesindeki üyelik koşullarını taşıdığı, davalı kooperatifin, davacının bu talebini hukuka aykırı olarak kabul etmediği, benzer konumda olanları yeniden üye kabul ettiği, buna göre davacının da üyelik talebinin de kabul edilmesi gerektiği belirtilerek, davanın kabulü ile davacının 21.06.2004 tarihi itibariyle davalı kooperatife üyeliğinin tespitine karar verilmiştir. Kararı, davalı vekili temyiz etmiştir. Dosyadaki yazılara, mahkemece uyulan bozma kararı doğrultusunda inceleme yapılıp hüküm verilmiş olmasına, delillerin takdirinde bir isabetsizlik bulunmamasına, bozmanın kapsamı dışında kesinleşmiş olan yönlere ilişkin temyiz itirazları incelenemeyeceğine göre, davalı vekilinin temyiz itirazları yerinde görülmemiştir. SONUÇ Yukarıda açıklanan nedenlerle, davalı vekilinin tüm temyiz itirazlarının reddiyle usul ve kanuna uygun bulunan hükmün ONANMASINA, alınması gereken harç peşin yatırıldığından yeniden harç alınmasına yer olmadığına, Yargıtay duruşmasında hazır bulunan davacı yararına takdir olunan 1.480,00 TL duruşma vekalet ücretinin davalıdan alınarak, davacıya verilmesine, kararın tebliğinden itibaren 15 gün içerisinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 19.12.2017 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.

KOOPERATİF HUKUKU •

OLAĞANÜSTÜ GENEL KURUL ÖZET: Genel kurulların yapılmaması, yönetim kurulu üyeleri hakkında kamu davaları açılması ve şaibeli olmaları sebepleriyle davacıların olağanüstü genel kurul toplantısına çağrı istekleri kabul edilmelidir. Y. 23 HD., E. 2017/1572, K. 2017/3365, T. 22.11.2017 Davacılar vekili, kooperatif üyesi olan müvekkillerince 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’nun 44. maddesi uyarınca davalı kooperatifin yönetim kurulu ve denetleme kuruluna keşide edilen ihtarname ile kooperatif genel kurulunun olağanüstü toplantıya çağırmalarının talep edildiğini, çıkarılan ihtarnamelerinkooperatifin ticaret sicil memurluğuna bildirdiği adreslerde tebliğ edilmediğini ileri sürerek, müvekkillerine gündem dahilinde olağanüstü genel kurul toplantısına çağırmaya izin verilmesine karar verilmesini talep ve dava etmiştir Davalı vekili, davacıların Kooperatifler Kanunu’nun 44. maddesinde öngörülen usuli işlemleri yapmadan bu davayı açtıklarını, ileri sürülen hususların doğru olmadığını, müvekkil kooperatifin genel kurul hazırlıklarının yapılmakta olduğunu savunarak, davanın reddini istemiştir. Mahkemece iddia, savunma, uyulan Yargıtay bozma ilamları ve tüm dosya kapsamına göre, davalı kooperatifin dava edilen gündeme iliş- kin yaptığı genel kurul kararlarının … 3. Asliye Ticaret Mahkemesi’nin 2010/468 E. sayılı dosyasında iptal edilmesi, davacıların 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu ve anasözleşme hükümlerine uygun olarak genel kurul toplantısına çağrı prosedürüne uygun olarak hareket etmiş olup çağırma yeter çoğunluğuna sahip oldukları, dava konusu genel kurul toplantısına çağırma talebinin olduğu dönemde ve dava tarihi itibariyle Kooperatifler Kanunu ve anasözleşme hükümleri gereğince her yıl yapılması zorunlu olan 2008-2009 yılları hesaplarının ve faaliyetlerinin değerlendirileceği olağan genel kurul toplantılarının davalıkooperatif tarafından zamanında ve halen yapılmaması, davalı kooperatifin yönetim ve denetim kurulu üyelerinin görev sürelerinin 27.04.2010 tarihinde sona ermesi, davalı kooperatif yönetim kurulu üyeleri hakkında “zimmet, denetim görevini ihmal ile tefecilik” suçlamaları ile açılan kamu davaları neticesinde cezalandırıldıkları, bu nedenle de davalı kooperatif yöneticileri ve yönetimleri hakkında şaibelerin olması karşısında davacıların olağanüstü genel kurul toplantısına çağrı isteklerinin haklı nedenlere dayandığı gerekçesiyle, davanın kabulüne dair verilen karar davalı vekilinin temyizi üzerine Dairemizin 2016/4746 esas, 2017/787 karar sayılı ilamı ile 13.03.2017 tarihinde onanmıştır. Davalı vekili, karar düzeltme isteminde bulunmuştur. Dosyadaki yazılara, mahkeme kararında belirtilip Yargıtay ilamında benimsenen gerektirici sebeplere göre, HUMK’nın 440. maddesinde sayı- lan hallerden hiçbirisine uymayan karar düzeltme isteminin reddi gerekmiştir. SONUÇ Yukarıda açıklanan nedenlerle, davalı vekilinin karar düzeltme isteminin REDDİNE, alınması gereken harç peşin yatırıldığından yeniden harç alınmasına yer olmadığına, takdiren 275,00 TL para cezasının karar düzeltme isteyenden alınarak Hazine’ye gelir kaydedilmesine, 22.11.2017 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.

KOOPERATİFİN ALACAĞI •

TEMERRÜT FAİZİ ÖZET: Kooperatifin ortağından alabileceği temerrüt faizi en fazla %18 yıllık faiz olabilecektir.

Y. 23 HD., E. 2017/2158, K. 2017/3247, T. 15.11.2017 Davacı kooperatif vekili davalının kooperatif üyesi olduğunu aidat borçlarını ve erken oturma payını ödememesi nedeniyle hakkında yapılan icra takibi yapıldığı, yapılan kısmi haksız itirazın 2.400,00 TL’lik takibe kadar tahakkuk eden faiz yönünden iptaline, takibin devamına, davalının asıl alacağın %40’ı olan 520 TL kötü niyet tazminatına hükmedilmesini talep ve dava etmiştir. Davalı duruşmadaki beyanında ödeme güçlüğü nedeniyle bir miktar aidatı ödeyemediğini, kendisine süre verilseydi ödeyeceğini, takip ve dava sebebiyle mağdur edildiğini beyan etmiştir.

Mahkeme iddia, savunma, bilirkişi raporu ve tüm dosya kapsamına göre; davalının aidat ve erken oturma tazminatı ödeme yükümlülüğü altında olduğu fakatkooperatif tarafından davalı kooperatif ortağından aylık %5 oranında temerrüt faizi talebinin kanuna aykırılığı sebebiyle azami olarak yıllık %18 oranında temerrüt faizi talep edilebileceği kabul edilerek davacının davasının kısmen kabulüne, asıl alacağa takip tarihinden itibaren yıllık %18 oranında temerrüt faizi uygulanarak tahsili yönüyle takibin aynen devamına,icra inkar tazminatı talebinin reddine karar verilmiştir. Karar davalı tarafından temyiz edilmiştir. Dosyadaki yazılara, kararın dayandığı delillerle gerektirici sebeplere ve özellikle icra takibinden sonra yapılan ödemlerin icra müdürlüğünce mahsup edileceğinin tabi bulunmasına göre, davalının tüm temyiz itirazları yerinde görülmemiştir. SONUÇ Yukarıda açıklanan nedenlerle, davalının tüm temyiz itirazlarının reddiyle usul ve kanuna uygun bulunan hükmün ONANMASINA, aşağıda yazılı onama harcının temyiz edenden alınmasına, karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere, 15.11.2017 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.

KOOPERATİF AİDATI •

BORÇLUNUN TEMÜRRÜDÜ ÖZET: Kooperatif genel kurulunda belirlenen aidat aylık ödenmesi gereken kesin vadeye bağlanmış bir borç olup, temerrüt için ayrıca ihtara gerek yoktur.

Y. 23 HD., E. 2017/2379, K. 2017/3248, T. 15.11.2017

Davacı vekili, davalı aleyhine icra takibi yapıldığını, genel kurul kararları gereğince aidat borçlarının tahsilinin istendiğini, borçlunun icra takibine haksız itiraz ettiğini ve takibin durduğunu ileri sürerek itirazın iptali ile takibin devamına ve inkar tazminatına karar verilmesini talep ve dava etmiştir. Davalı asil davanın reddini istemiştir. Mahkemece iddia, savunma, bilirkişi raporu ve tüm dosya kapsamına göre; davalı ortak genel kurulunca alınan kararlara uymak ve kooperatifin aidatlarını ödemek mecburiyetinde bulunduğu, icra dosyası incelendiğinde davalının yapmış olduğu itirazda aslen aidat borçlarını ödemediği gerekçesiyle davacının davasının kısmen kabulü ile 10.030,00 TL alacağa takip tarihinden itibaren aylık %1,5 oranında değişen oranlar göz önünde tutularak ticari faiz uygulanmasına, davacının işlemiş faiz talebinin dava lının usulüne uygun temerrüde düşürülmediği gerekçesiyle reddine karar verilmiştir. Kararı davacı vekili ve davalı asil temyiz etmiştir.

1-Davacının temyizi yönünden; kooperatif genel kurullarında belirlenen aidat, aylık ödenmesi gereken ve kesin vadeye bağlıdır. Bu nedenle ortağın temerrüdü için ayrıca ihtara gerek yoktur. Kooperatifin aidatın ödenmesi gereken tarihten itibaren faiz talep etme hakkı vardır. Bu husus göz önünde bulundurularak mahkemece bilirkişiden takip tarihinden itibaren takip tarihinden işlemiş faiz hesaplatılarak sonucuna göre karar verilmesi gerekir.

2-Davalının temyizi yönünden de davalının dosyaya ibraz ettiği ödeme makbuzlarının bilirkişi raporunda göz önüne alınmadığı anlaşılmaktadır. Bu nedenle davalının dosyaya ibraz ettiği makbuzlar göz önünde bulundurularak bilirkişiden ek rapor alınıp sonucuna göre hüküm kurulması gerekirken eksik inceleme ile hüküm kurulması bozmayı gerektirmiştir. SONUÇ Yukarıda açıklanan nedenlerle, davacı vekilinin ve davalı asilin sair temyiz itirazlarının reddi ile mahkeme kararının BOZULMASINA, peşin alınan harçların istek halinde temyiz edenlere iadelerine, karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere, 15.11.2017 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.