YÖNETMELİK

Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumundan:

PAZAR ANALİZİ YÖNETMELİĞİ

BİRİNCİ BÖLÜM

Amaç, Kapsam, Dayanak, Tanımlar ve İlkeler

Amaç ve kapsam

MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı; elektronik haberleşme sektöründe etkin rekabet ortamının tesisi, korunması ve geliştirilmesini teminen gerçekleştirilen pazar analizlerine ve etkin piyasa gücüne sahip işletmecilere getirilebilecek yükümlülüklere ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.

Dayanak

MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik 5/11/2008 tarihli ve 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanununun 6 ncı ve 7 nci maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır.

Tanımlar

MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelikte yer alan;

a) Etkin piyasa gücü: İşletmecinin, ilgili elektronik haberleşme pazarında, tek başına ya da diğer işletmecilerle birlikte rakiplerinden, kullanıcılarından ve tüketicilerinden fark edilir bir şekilde bağımsız olarak hareket edebilmesine imkân sağlayan ekonomik gücü,

b) İlgili coğrafi pazar: İlgili işletmecilerin ürün veya hizmetlerine ilişkin arz ve talebin gerçekleştiği, rekabet şartlarının yeterince homojen olduğu ve komşu alanlardaki söz konusu şartların yeterli derecede farklı olması nedeni ile ayırt edilebilir nitelikte olduğu alanı,

c) İlgili pazar: Ülkenin tümünde veya bir bölümünde sunulmakta olan belirli bir elektronik haberleşme hizmeti ve onunla yüksek derecede ikame edilebilen diğer elektronik haberleşme hizmetlerinden oluşan pazarı,

ç) İlgili ürün/hizmet pazarı: Fiyatları, kullanım amaçları ve işlevsel özellikleri ile rekabet koşulları veya arz talep yapısı açısından birbirleriyle değiştirilebilir ya da ikame edilebilir ürünleri/hizmetleri,

d) İşletmeci: Yetkilendirme çerçevesinde elektronik haberleşme hizmeti sunan ve/veya elektronik haberleşme şebekesi sağlayan ve alt yapısını işleten şirketi,

e) Kurul: Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurulunu,

f) Kurum: Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumunu

ifade eder.

Pazar analizinde uyulacak ilkeler

MADDE 4 – (1) İlgili pazarlarda yapılacak pazar analizlerinde aşağıdaki ilkeler gözetilir:

a) Teknolojik tarafsızlık,

b) Şeffaflık,

c) Aksini gerektiren objektif nedenler dışında ayrım gözetmeme,

ç) Etkin ve sürdürülebilir rekabet ortamının sağlanması ve korunması,

d) İleriye dönük bakış açısı ile yapılması ve müteakip pazar analizine kadarki süreci kapsaması.

İKİNCİ BÖLÜM

Pazar Analizi Süreci, İlgili Pazarın Tanımlanması ve İlgili Pazarda

Düzenleme Gereksinimi
Pazar analizi süreci

MADDE 5 – (1) Kurum resen ya da en az bir işletmecinin gerekçeli talebi üzerine pazar analizi yapabilir.

(2) Kurum tarafından ilgili pazarlara ilişkin yapılan pazar analizleri en geç üç (3) yılda bir tekrarlanır.

(3) Kurum, bu Yönetmeliğin 10, 11, 12 ve 13 üncü madde hükümleri saklı kalmak kaydıyla pazar analizleri ile getirilen tanım, kapsam ve yükümlülükler dahil olmak üzere pazar analizi dokümanlarının geçerlilik süresini, konuya ilişkin objektif nedenlere dayalı gerekçelerini belirtmek kaydıyla 3 yıla kadar uzatabilir.

(4) Pazar analizi süreci aşağıdaki aşamaları içerir:

a) İlgili pazarın tanımlanması,

b) İlgili pazardaki düzenleme gereksiniminin incelenmesi,

c) İlgili pazardaki rekabet seviyesinin analiz edilmesi,

ç) İlgili pazardaki etkin piyasa gücüne sahip işletmecilerin belirlenmesi ve

d) İlgili pazarda etkin piyasa gücüne sahip olduğu tespit edilen işletmecilere ilişkin getirilecek yükümlülük veya yükümlülüklerin belirlenmesi.

(5) Kurum pazar analizlerini yürütürken:

a) İşletmecilerden pazar analizlerinin yürütülmesine yönelik her türlü bilgi ve belgeyi talep edebilir. İşletmeciler, talep edilen her türlü bilgi ve belgeyi belirtilen kapsam ve şekilde Kuruma sunmakla yükümlüdür.

b) Tüketici anketlerini, üçüncü taraflarca yürütülen çalışmalar ve incelemeler ile uluslararası kıyaslamaları uygun olduğu ölçüde kullanabilir.

c) Pazar analizine yönelik soru formları hazırlayabilir ve bu formları Kurumun internet sitesinde yayımlayabilir.

ç) 1 (Bir) aydan az olmamak üzere belirlenecek bir süre zarfında Rekabet Kurumu ve kamuoyu görüşlerine başvurur ve bu görüşleri Kurumun internet sitesinde yayımlayabilir.

İlgili pazarın tanımlanması

MADDE 6 – (1) İlgili pazar; ilgili ürün/hizmet pazarı ile ilgili coğrafi pazar boyutları belirlenmek suretiyle tanımlanır.

(2) İlgili ürün veya hizmet pazarı tanımlanırken aşağıdaki unsurlar uygun olduğu ölçüde dikkate alınır:

a) Kullanıcılar tarafından ürün veya hizmetlerin işlevsellik açısından aynı amaçlarla kullanılma imkânı,

b) Ürün veya hizmetlerin tarife/fiyat açısından birbirine ikame edilebilme imkânı,

c) Kullanıcıların bir ürün veya hizmetten diğerine geçerken karşılaşacakları geçiş maliyetlerinin nicelik ve niteliği,

ç) Kullanıcıların ve işletmecilerin davranış ve eğilimleri,

d) Ürün veya hizmetlerle birleştirilerek sunulan diğer ürün veya hizmetler ile talep açısından bunlarla birlikte kullanılmak durumunda olan yardımcı ürün veya hizmetler,

e) İkame edilebilir ürün veya hizmetlere ilişkin geçmişte görülen tarife/fiyat değişimleri ile tarife şartları,

f) Kullanıcıların/işletmecilerin ürün veya hizmetlere ilişkin geçici olmayan küçük ancak belirgin bir fiyat artışına karşılık olarak verecekleri muhtemel tepkiye ilişkin tespit ve/veya öngörüler,

g) Potansiyel işletmecilerin geçici olmayan küçük ancak belirgin bir fiyat artışı karşısında makul bir süre içerisinde ilgili pazara girme olasılığı ve pazara giriş önündeki yapısal ve hukuki engeller,

ğ) Potansiyel veya mevcut işletmecilerin ilgili pazar içinde değerlendirilen ürün veya hizmetlerin sunumu için gereken unsurların bir kısmına sahip olması durumunda söz konusu işletmecilerin ilgili pazarda kârlı bir biçimde faaliyet gösterebilme imkânı.

(3) İlgili coğrafi pazar; yerel, bölgesel veya ulusal boyutta tanımlanabilir. İlgili coğrafi pazarın tanımlanmasında talep ve arz ikamesinin incelenmesi çerçevesinde aşağıdaki unsurlar dikkate alınır:

a) İşletmecilerin elektronik haberleşme hizmeti sunmak üzere yetkilendirildikleri alan,

b) İşletmecinin fiili olarak hizmet sunduğu alan, şebekesinin kapsamı ve potansiyel olarak diğer alanlarda hizmet sunabilme imkânı,

c) Ürün veya hizmetlerin sunum koşullarının coğrafi kapsama göre gösterdiği benzerlikler,

ç) Kullanıcıların yerel, bölgesel ya da ulusal çaptaki tercihleri ve coğrafi alana dayalı fiyat farklılaştırması gibi talep koşulları.

(4) Kurum, arz ve talep yönlü özellikleri dikkate alarak ilgili pazar kapsamındaki ürün, hizmet, altyapı ve benzeri hususları göz önünde bulundurmak suretiyle farklı alt pazarlar (submarket) tanımlayabilir.

İlgili pazarda düzenleme gereksinimi

MADDE 7 – (1) Pazar analizi sürecinde ilgili pazarın düzenleme gereksinimine aşağıdaki koşulların birlikte gerçekleşmesi durumunda karar verilerek, pazar analizi sürecine devam edilir.

a) Pazara giriş önünde yüksek ve geçici olmayan engel veya engellerin olması,

b) Pazar yapısının belirli bir dönem içinde kendiliğinden rekabetçi yapıya kavuşacağının beklenmemesi,

c) Rekabet hukuku kurallarının tek başına uygulanmasının pazar aksaklıklarını gidermede yetersiz olması.

(2) Bu maddenin ilk fıkrasında belirtilen koşulların gerçekleşip gerçekleşmediğinin tespitinde Kurum tarafından toptan düzeyde getirilen yükümlülüklerin perakende düzeyde rekabetin tesisine yönelik etkisi de göz önünde bulundurulur.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Rekabet Seviyesinin Analizi ve Etkin Piyasa Gücüne Sahip İşletmecilerin Belirlenmesi
Rekabet seviyesinin analizi

MADDE 8 – (1) İlgili pazarda bir veya birden fazla işletmeci ayrı ayrı etkin piyasa gücüne sahip olabileceği gibi birden fazla işletmeci de birlikte etkin piyasa gücüne sahip olabilir.

(2) İlgili pazarda faaliyet gösteren bir veya birden çok işletmecinin ayrı ayrı etkin piyasa gücüne sahip olması ve/veya birden fazla işletmecinin birlikte etkin piyasa gücüne sahip olması durumunda bu pazarda etkin rekabetin bulunmadığı kabul edilir.

Etkin piyasa gücüne sahip işletmecilerin belirlenmesi

MADDE 9 – (1) İlgili pazarda etkin piyasa gücüne sahip işletmecilerin belirlenmesinde, işletmecilerin sahip olduğu pazar payları öncelikli kriter olarak kullanılır. Pazar paylarının tespitinde ilgili pazarın özelliklerine göre; gelir, abone sayısı, kullanıcı sayısı, trafik miktarı, iletim kapasitesi, iletim hattı sayısı gibi veriler uygun ve mevcut olduğu ölçüde kullanılır.

(2) İlgili pazarda etkin piyasa gücüne sahip işletmecilerin belirlenmesinde, pazar payının yanında aşağıda yer alan kriterler uygun olduğu ölçüde dikkate alınır:

a) Kolayca tekrarlanamayan altyapıların kontrolü,

b) Teknolojik avantajlar veya teknolojik üstünlük,

c) Dengeleyici alıcı gücünün düşüklüğü veya olmaması,

ç) Finansal kaynaklara veya sermaye piyasalarına kolay ve ayrıcalıklı erişim imkânı,

d) Ürün veya hizmet çeşitliliği,

e) Ölçek ekonomisi,

f) Kapsam ekonomisi,

g) Dikey bütünleşme,

ğ) Gelişmiş dağıtım ve satış ağları,

h) Potansiyel rekabetin olmaması,

ı) Genişleme önündeki engeller.

(3) İşletmecinin ilgili pazarda diğer işletmecilerle birlikte etkin piyasa gücüne sahip olduğunun belirlenmesinde aşağıdaki kriterler uygun olduğu ölçüde dikkate alınır:

a) Düşük talep esnekliği,

b) Benzer pazar payları,

c) Yüksek yapısal ya da hukuki giriş engelleri,

ç) Kolektif olarak anlaşma yapmayı reddeden dikey bütünleşme,

d) Dengeleyici alıcı gücü eksikliği,

e) Potansiyel rekabet eksikliği,

f) Pazarın olgunluk seviyesi,

g) Talep yönünde durgun veya düşük büyüme,

ğ) Homojen ürün veya hizmetler,

h) Maliyet yapılarındaki benzerlik,

ı) Teknolojik olgunluk ve yenilikçiliğin olmaması,

i) Atıl kapasitenin olmaması,

j) İşletmeciler arasındaki resmî veya gayri-resmî bağlantılar,

k) Ticari davranışlara karşılık verme mekanizmaları ve fiyat paralellikleri,

l) Fiyat rekabetinin olmaması veya düşük olması.

(4) İşletmecinin ilgili pazarda etkin piyasa gücüne sahip olması, pazar yapıları nedeniyle yakın ilişkili olduğu diğer bir pazarda etkili faaliyetler yürütmesine ve bu sayede pazar gücünü artırmasına imkân sağlıyorsa, söz konusu işletmecinin yakın ilişkili olduğu diğer ilgili pazarda da etkin piyasa gücüne sahip olduğuna karar verilebilir.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Etkin Piyasa Gücüne Sahip İşletmecilere Yükümlülüklerin Getirilmesi, Farklılaştırılması, Değiştirilmesi ve Kaldırılması
Yükümlülüklerin getirilmesi

MADDE 10 – (1) İlgili pazarda etkin piyasa gücüne sahip işletmecilere getirilecek yükümlülüklerin amaca uygun, orantılı ve sorunun kaynağına yönelik olması esastır.

(2) Kurum, ilgili pazarda etkin piyasa gücüne sahip işletmecilere, ilgili mevzuattaki hükümler saklı kalmak üzere, aşağıda yer alan yükümlülüklerden birini, birkaçını veya tamamını getirir:

a) Erişim ve/veya arabağlantı sağlama,

b) Şeffaflık,

c) Ayrım gözetmeme,

ç) Referans erişim ve/veya arabağlantı tekliflerinin yayımlanması,

d) Hesap ayrımı,

e) Tarife kontrolüne tabi olma,

f) Maliyet muhasebesi,

g) Asgari kiralık hat gurubu hizmetini sunma,

ğ) Ortak yerleşim ve

h) Tesis paylaşımı.

(3) Bu maddenin ikinci fıkrasında belirtilen yükümlülükler etkin piyasa gücüne sahip işletmecilere getirilirken ilgili diğer mevzuat hükümlerinde yer verilen yöntemler esas alınabileceği gibi bu maddenin birinci fıkrası dikkate alınarak başka yöntemler de belirlenebilir.

(4) Kurum, biri diğerinin temel girdisi niteliğinde olan hizmetlerin veya dikey bütünleşik pazarların toptan veya perakende yönüne ilişkin gerçekleştirdiği pazar analizleri kapsamında etkin piyasa gücüne sahip olduğu tespit edilen işletmecilere aşağı/yukarı yönlü olarak bu maddenin ikinci fıkrasında sıralanan yükümlülüklerden birini, birkaçını veya tamamını getirebilir.

(5) Kurum, mevcut ya da muhtemel bir rekabet sorununun çözümüne yönelik olarak ilgili pazar analizini yenilemeksizin; konuya ilişkin objektif nedenlere dayalı gerekçelerini belirtmek suretiyle ilgili pazarda etkin piyasa gücüne sahip olan işletmeciye ilave yükümlülük veya yükümlülükler getirebilir.

Yükümlülüklerin farklılaştırılması

MADDE 11 – (1) Aynı veya farklı pazarlarda etkin piyasa gücüne sahip olan işletmeciler arasında yükümlülükler açısından farklılaştırma yapılabileceği gibi ilgili pazarın farklı alt pazarlarında yer alan ürün, altyapı ve hizmetler bakımından etkin piyasa gücüne sahip olan işletmeci ya da işletmecilere yönelik farklılaştırma da yapılabilir. Farklılaştırma, işletmecilere ilgili pazarda getirilebilecek yükümlülüklerin seçimi veya seçilmiş olan yükümlülüklerin uygulama detaylarının farklılığı şeklinde olabilir.

Yükümlülüklerin değiştirilmesi ve kaldırılması

MADDE 12 – (1) Pazar analizi sonucunda ilgili pazarın yapısına göre, etkin piyasa gücüne sahip işletmecilere getirilmiş olan mevcut yükümlülükler değiştirilebilir. İlgili pazarda etkin piyasa gücüne sahip işletmeci olmadığına karar verilmesi halinde işletmecilere bu Yönetmeliğin 10 uncu maddesinde sayılan yükümlülükler getirilmeyerek, mevcut yükümlülükler kaldırılır.

(2) Kurum, mevcut ya da muhtemel bir rekabet sorununun çözümüne yönelik olarak ilgili pazar analizini yenilemeksizin; konuya ilişkin objektif nedenlere dayalı gerekçelerini açıklamak suretiyle ilgili pazarda etkin piyasa gücüne sahip olan işletmecinin mevcut yükümlüklerinde değişiklik yapabilir ya da söz konusu yükümlülükleri kaldırabilir.

Yükümlülüklere ilişkin diğer hususlar

MADDE 13 – (1) Kurum, yükümlülüklere ilişkin başlangıç, değiştirme ve son bulma tarihlerini belirleyebilir.

(2) Kurum, yükümlülüklerin değiştirilmesi veya kaldırılması hususunda geçiş sürecinin sağlıklı bir şekilde yürütülmesini teminen belirli bir süre öngörebilir.

BEŞİNCİ BÖLÜM

Çeşitli ve Son Hükümler
Yayımlama

MADDE 14 – (1) Kurum, pazar analizlerine yönelik kamuoyu görüşü alınmasına ilişkin dokümanları, kamuoyu görüşleri sonrası değerlendirmeleri içeren dokümanları ve pazar analizleri sonucunda getirilen yükümlülükleri ihtiva eden nihai pazar analizi dokümanlarını internet sitesinde yayımlar.

İdari yaptırım ve tedbirler

MADDE 15 – (1) İşletmecilerin bu Yönetmelik hükümlerini ihlal etmeleri halinde 5/9/2004 tarihli ve 25574 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Telekomünikasyon Kurumu Tarafından İşletmecilere Uygulanacak İdari Para Cezaları ile Diğer Müeyyide ve Tedbirler Hakkında Yönetmelik hükümleri uygulanır.

(2) Bu Yönetmelik kapsamında, rekabetin tesisi ve korunması için veya rekabeti engelleyici, bozucu, kısıtlayıcı uygulamaların giderilmesine yönelik yapılan düzenlemelerin veya getirilen yükümlülüklerin ihlal edildiğine ya da rekabetin engellendiği, bozulduğu yahut kısıtlandığına dair işletmeciler tarafından Kuruma yapılacak başvurularda, asgari aşağıdaki hususlara yer verilir:

a) Ticari unvanı ve adresi,

b) Hangi altyapıyı/hizmeti sunmak üzere yetkilendirildiği,

c) Başvuru konusu,

ç) Konuya ilişkin ilgili işletmeci davranışları,

d) Hangi mevzuat hükmünün ihlal edildiği,

e) Nihai talep.

Yürürlükten kaldırılan yönetmelik

MADDE 16 – (1) 1/9/2009 tarihli ve 27336 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Elektronik Haberleşme Sektöründe Etkin Piyasa Gücüne Sahip İşletmeciler ile Bu İşletmecilere Getirilecek Yükümlülüklerin Belirlenmesi Hakkında Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır.