13. Ortaklıktan ayrılanlarla hesaplaşmanın ne şekilde yapılacağı:İlgi’de kayıtlı yazınızda, kooperatiften ayrılan ortaklara yapılacak ödemelerin en adil şekilde dağıtımında izlenecek yolun tespiti hususunda bilgi talep edilmektedir.
Çıkan veya çıkarılan ortaklarca iadesi talep edilebilecek haklar, ortağın ayrıldığı yıl bilançosuna göre, diğer bir ifade ile çıkmanın kesinleştiği yıl bilançosuna göre hesaplanır. Hesaplaşmada dikkate alınacak bilanço; çıkma veya çıkarılmanın kesinleştiği tarihi takip eden yıl sonu itibariyle, Türk Ticaret Kanununun 74 ve 75’inci maddelerine göre düzenlenecek yıllık bilançodur.
Örnek anasözleşmelere göre, çıkan veya çıkarılan ortakların sermaye ve diğer alacaklarının, bilançonun genel kurulca kabul edildiği tarihinden itibaren bir ay içinde geri ödenmesi gereklidir. Ancak ortaklığı sona erenlerin yerine yeni ortak alınması halinde, eski ortağın taahhüt ve tediye ettiği ortaklık payı bedelleri dışında, kooperatif amaçlarının gerçekleştirilmesini sağlamak üzere yapılan ödemelerin derhal geri verilmesi zorunlu bulunmaktadır.
Kanunun 17’nci maddesinin ikinci fıkrasına göre; kooperatifin mevcudiyetini tehlikeye düşürecek nitelikteki iade ve ödemeler, ana sözleşmede daha kısa bir süre tespit edilmiş olsa bile, genel kurul kararı ile üç yılı aşmamak üzere geciktirilebilir. Ancak, ortaklığı sona erenlerin yerine yeni ortak alınmışsa, bu ortaklara iade ve ödemelerin geciktirilmesi yönünde karar alınamaz.
Diğer yandan, çıkan ya da çıkarılan ortak, ödemelerinin cari fiyat üzerinden değerlendirilmesini isteyemeyeceği gibi, birikimleri için faiz verilmesi talebinde de bulunamaz. Ancak, ayrıldığı yıl bilançosunun genel kurulca kabulünden itibaren bir ay içinde ödemeleri iade edilmezse ve bu bir ayın sonunda ortağın talebine rağmen kooperatifçe ödeme yapılmazsa, zaman aşımının işlemeye başladığı tarihten (genel kurulca kabulünden itibaren) itibaren faiz isteme hakkı dahi bulunmaktadır.
Yargıtay 11.Dairesinin 30.11.2000 gün ve E.7986/K.9495 sayılı kararında özetle; “1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’nun 17/1. ve dosyada mevcut davalı kooperatif anasözleşmesinin 15.maddeleri hükümleri gereğince, kooperatiften ayrılan ortak, ödemiş olduğu aidatın tamamını değil, (aynı Kanunun 17/2. maddesi uyarınca kooperatifin mevcudiyetini tehlikeye düşürecek olması nedeniyle iade ve ödemelerin geciktirilmesine ilişkin bir genel kurul kararı alınmış olmamak koşulu ile ) ayrıldığı yıl bilançosuna göre hesaplanacak olan masraf hissesi düşüldükten sonra bakiyesinin iadesini talep hakkını haizdir.” denilmektedir.
Buna göre, kooperatiften çıkan ortaklara yapılacak iade miktarının tespitine yönelik olarak, çıkmanın kesinleştiği yılın bilançosuna göre yapılacak hesaplaşma, bu ortakların;
-Sermaye payları ile arsa ve işyeri (altyapı-üstyapı) inşaat giderleri için genel kurul kararları doğrultusunda kooperatife yaptıkları ödemelerden,
-Kooperatifin amacı ile ilgili yönetim ve diğer işletme faaliyetlerinin yürütülmesi için yapılmış olan (örneğin, kuruluş ve kanuni defter-noter giderleri, genel kurul giderleri, kırtasiye, aydınlatma, ısıtma, su, elektrik, telefon giderleri, büro kirası gibi) genel giderlerden ortağın payına düşen miktarın,
mahsup edilmesi suretiyle yapılmalıdır.
Bu itibarla, ortakların tediye ettikleri ortaklık payı bedelleri ile kooperatif amaçlarının gerçekleşmesini sağlamak üzere genel kurulca kararlaştırılan aidat miktarlarından, kooperatifçe yapılmış olan yukarıda belirtilen türdeki masrafların ortağın payına düşen kısmının düşülmesi; kalan tutarın ise ayrılan ortağa iade edilmesi mümkün bulunmaktadır.
Dolayısıyla, kooperatiften istifa etmek suretiyle ortaklıktan çıkanlarla yapılacak hesaplaşmanın anılan Kanun (m.17) ve anasözleşme (m.15) ile yargı kararı çerçevesinde sonuçlandırılması uygun olacaktır.
