Kooperatif yöneticilerinin uyması gereken kurallar-MALİ MÜŞAVİR EVREN ÖZMEN

Sorularınız için [email protected]

Kooperatif yöneticilerinin uyması gereken kurallar (Yöneticilik kuralları)

Aşağıda ideal bir yöneticinin kooperatif iş ve işlemlerinde özen göstermesi gereken konular belirtilmeye çalışılmıştır. Bu konuların çoğu mevzuat gereği zorunlu olmakla birlikte daha çok uygulamadan elde edilen deneyimler dikkate alınarak belirtilmeye çalışılmıştır. Yöneticilerin bu kurallara uymaları halinde ileride muhtemel zorlukları ve olumsuzlukları azaltacağını, hatta önleyeceğini düşünmekteyiz. Bu nedenle konuları kurallar olarak ifade etmenin daha uygun olacağını düşünmekteyim.

1. kural: Her kooperatif yöneticisi kooperatif adına yapmış olduğu bütün işlerin ve işlemlerin daha sonra denetleneceğini dikkate alarak söz konusu işleri ve işlemleri yapmalıdır.

Bu yaklaşım kooperatif yöneticilerinin uyması gereken birinci kural olmalıdır. Aksi halde, yani daha sonra yapılan iş ve işlemlerin incelenmeyeceğini varsaymak ya da geleceği düşünmeden hareket etmek ileride büyük zorlukların yaşanmasına neden olmaktadır.

Bilindiği üzere kooperatifler denetçiler, hesap tetkik komisyonu, Bakanlık müfettişleri ve kontrolörleri, Yargı bilirkişileri, Maliye, Sigorta vs. gibi çok sayıda kişi ve kuruluşlarca denetlenebilmektedir. Bu kadar denetleyeni olan bir kuruluşun ileride denetlenmeyeceğini düşünmek büyük yanılgı olur. Zira kooperatifçilik sisteminin işlerliği denetleme özelliğine sıkıca bağlıdır. Bu husus kooperatiflerin demokratik ve ilkeli kuruluşlar olmasının da bir gereğidir. Ayrıca kooperatiflerle ortakları arasındaki ilişkinin kamu düzeni ile ilgili olması nedeniyle inceleme sırasında saptanan yasal olmayan iş ve işlemlerin re’sen dikkate alınması zorunluluğu bulunmaktadır. Bu hususa ortaklıktan ihraç kararının iptali davalarında sıkça rastlanmaktadır.
Diğer taraftan kooperatiflerde yönetim görev değişikliğinde görevi yeni devralan yönetim kurulunun kendilerinden önce görev yapan yöneticilerin yasal olmayan iş ve işlemlerini saptadıkları taktirde bunların yasal gereklerini yerine getirmek (denetçilere bildirmek) zorundadırlar. Aksi halde yasal olmayan bu iş ve işlemlere kendileri de iştirak etmiş sayılmaktadır. (KK. 98, TTK. 337) Ayrıca genel kurul tarafından hesap tetkik komisyonu oluşturularak hesapların incelenmesi (KK. 42, Anas. 23) Denetçilerin sürekli ve sınırsız inceleme hak ve yetkilerinin bulunması ve incelemede saptadıkları hususları yıllık raporları ile genel kurula sunmak zorunda bulunmaları, suç teşkil eden işlemleri şikayet konusu yapmaları gibi yasal düzenlemeler kooperatiflerin muhakkak denetleneceğinin yasal dayanaklarıdır.
Kısaca her kooperatif yöneticisi kooperatif adına yapmış olduğu bütün iş ve işlemlerin daha sonra denetleneceğini dikkate alarak iş ve işlemi yapmalıdır. Hiçbir neden ve mazeret bu kuralın göz ardı edilmesine gerekçe teşkil etmez.

2. kural: İdeal bir kooperatif yöneticisi kooperatif kasa ve banka hesapları ile ilgili son derece özenli davranması gerekmektedir

Bu kural kooperatif yöneticisinin kooperatifi kendi şirketi gibi görmemesi gerektiğini ifade etmektedir. Zira kooperatif yöneticileri kooperatifin vekili olması nedeniyle vekalet akdine istinaden kooperatifin iş ve işlemlerini yaparlar. Bu nedenle kooperatiften istedikleri taktirde para alıp vermeleri söz konusu olamaz. Para alıp verme işlemi ancak mevzuatta belirtilen kurallar ve gerekçeler olduğu taktirde yapılabilir. Özellikle kooperatif yönetim ve denetim kurulu üyelerinin kasa hararetlerinde adının sık sık geçmesi uygun görülmediği gibi kuşku da yaratmaktadır.
Özetle; çok zorunlu olmadığı taktirde kooperatif yöneticileri kooperatife para alma-verme işlemi yapmamalıdırlar. Yapmak zorunda kaldıkları taktirde önce yönetim kurulu kararı alıp, protokol yaptıktan sonra alıp-verme işlemini yapmalıdırlar.

3. kural: Kooperatif yöneticilerinin yönetim kurulu kararı almadan kooperatifin herhangi bir iş ve işlemini yapmaması ve karar alınma şeklinin mevzuata uygun olması.

Kooperatifler yönetim kurulunca müştereken ve müteselsil sorumluluk ilkesine uygun olarak yönetilirler. Bu nedenle yapılacak iş ve işlemin yapılmasından önce yönetim kurulunca değerlendirilip karar alındıktan sonra uygulama yapılması gerekir. Kararın yönetim kurulu toplantısında ve oylanarak alınması, alınan kararın doğrudan deftere yazılması gerekir. Aksi halde karar alınmadan yapılan iş ve işlemlerden doğan sorumluluk kooperatife ait olamaz.
Bu nedenle yönetim kurulu üyelerine haber verilmeden kararın yazılması ve defterin dolaştırılarak kararların imzalattırılması şeklinde uygulamada çok rastlanılan hatalı karar alma uygulaması yapılmamalıdır
Özetle; görüşülecek konuların önceden gündem maddesi yapılarak görüşülmesi ve alınan kararların doğrudan deftere yazılıp imzalanması veya muhalefet şerhi konularak denetçilere bildirilmesi gerekir. Aksi bir uygulama mevzuata aykırıdır.

4. kural: Kooperatif yöneticileri kooperatifin sahibi değil, ortakların vekili sıfatıyla görev yaptığını dikkate almalıdır.

Uygulamada bazı yöneticilerin sanki kooperatif bir şirket kendileri de şirketin sahibi gibi bir tutum içinde hareket etmektedirler. Bu tutum ileride büyük zorlukların yaşanmasına neden olmaktadır. Zira bazı yöneticilerin sabit fiyatlı ortaklık sözleşmesi yapması, bazı kişilere herkesten farklı uygulama yapması gibi yetkisiz uygulamalarına tanık olmaktayız. Bu nedenle kooperatif yönetim kurulu üyelerinin vekaleten iş yaptıkları hususunu unutmamaları gerekir.

5. kural: Kooperatif yöneticilerinin eleştiriye açık ve demokratik olmaları gerekir.

Kooperatif yöneticilerinin kooperatifçilik ilkelerini bilen kişiler olması gerekir. aksi halde kooperatifçilik ilkelerini bilmeyen veya bildiği halde benimsemeyen kişilerin kooperatif yönetim kurulu üyeleri olmaması gerekir.

6. kural: Kooperatif yönetim kurulu üyeleri zamanı geldiğinde görevlerini bırakmasını bilmelidirler.

Kooperatif yöneticiliği bir meslek olmadığı için sürekli geçim kaynağı teşkil etmemelidir. Oysa ki günümüzde bazı yöneticiler başarısız oldukları halde bir türlü görevi bırakmak istememekte, görevden gitmemek için yasal olmayan yollar dahi kullanmaktadırlar. Hatta kooperatif yöneticiliğini bir meslek olarak görüp, çocuklarını ve yakın akrabalarını dahi çevresinde bu işe yardımcı olmasını ve bu arada görevden alınmaması için örgütlenmektedirler. Bu şekildeki bir yaklaşım kooperatifçilik ilkelerine uymadığı gibi sürekli görevde kalma planları yapan kişileri de yanlış ve menfaatine olan tutumlar içine girmesine neden olur.

7. kural: Kooperatifler mevzuatının gerektirdiği bütün defter ve belgelerin usulüne uygun olarak tutulmasını ve düzenlenmesini sağlamak.

Kesinlikle bütün ödeme ve tahsilatlar için usulüne uygun belgeler düzenlemek yöneticilerin uyması gereken en önemli kurallardan biridir.

8. kural: İş ve işlemleri aksatmadan günlük olarak yürütülmesini sağlamak, devir teslimi söz konusu olduğu taktirde en kısa zamanda devir teslim işlemini yapmak.

9. kural: Olumsuz eleştirilerden etkilenmemek.

Ancak olumsuz eleştirilerin mahiyetini araştırıp, gerekiyorsa eleştirilerin giderilmesini sağlamak.

10. kural: Kooperatifçiliği, insanları ve yurdunu seven, bunu bir yaşam biçimi haline getiren dürüst ve güvenilir ve kişiliğe sahip olmalıdır.

Yukarıda yöneticiler için belirtilen kurallardan bir çoğu zaten yöneticilerin mevzuat gereği yapması gereken iş ve işlemlerdir. Ancak önemli bir kısmı ise yöneticinin kişiliği ve karakteri ile ilgilidir. Bu nedenle yöneticilerin başarılı olabilmesi ve kooperatifin amacını kısa sürede gerçekleştirmesi için bu kuralların gereği olan özellikleri bir bütün olarak yöneticilerin taşıyıp taşımadıklarını gözden geçirip ona göre hareket etmenin yararlı olacağını düşünmekteyim.

Özetle; kooperatiflerin yönetim kurulu başkan ve üyelerinin aşağıdaki hususlara uymaları gerekmektedir.
1. Kooperatifin bütün iş ve işlemlerini en iyi şekilde ve basiretli bir iş adamının vasıflarına uygun olarak, daha sonra denetlenebileceği husu-sunu gözönünde tutarak yapmalıdırlar.
2. Kooperatifin kasası, yani parası ile ilgili avans alma vs gibi işlerde adının geçmemesine özen göstermelidirler.
3. Yönetim kurulu kararı almadan herhangi bir iş ve işlem yapma-malıdırlar. Dolayısıyla kooperatife ait iş ve işlemleri yönetim kurulunda karar aldıktan sonra yapmalıdırlar.
4. Kooperatifin işlerinde kooperatifin vekili sıfatıyla iş yaptıklarını, dolayısıyla kooperatifin sahibi olmadıkları hususunu gözönünde tutmalıdırlar.
5. Kooperatifle kooperatif konusuna giren iş yapma yasağına kesinlikle uymalıdırlar. (Doğrudan veya dolaylı olarak kendileri, yakın akrabaları ve iş ortakları ile kooperatif işlerini yapmamalıdırlar.)
6. Hoşgörülü, eleştiriye açık ve demokrat bir yapıda olmalıdırlar.
7. Belirli bir hedefi ve programları olmalıdır. Dolayısıyla gerektiğinde görevini bırakmalıdırlar. Bu kararı kendisi vermelidir. Dolayısıyla or-taklar tarafından görevli bıraktırmaya ortam hazırlamamalıdırlar.
8. Kooperatifçilik mevzuatının gerektirdiği bilgi donanımına sahip ol-malıdırlar. Ayrıca kooperatif çalışanlarını güvenilir kişilerden oluştur-malıdırlar. Aksi halde personelin usulsüz işlemlerinden yönetim kuru-lunun sorumlu olacağı hususunu bilmelidirler.
9. İşlerin süresinde yapılmasına, dolayısıyla aksamamasına özen gösterme-lidirler. Görev değişikliğinde kısa süre içinde devir teslimi yapabilmelidirler. Kooperatif amaçları dışında kooperatifin parasını kul-landırmamalıdırlar.
10. Genel kurulun devir ve terk edemeyeceği görev ve yetkileri kap-samındaki işleri, genel kurul kararı olmadan yapmamalıdırlar. Genel ku-rulun devir ve terk edemeyeceği yetkiler K.K. 42., Anasözleşme 23. maddelerinde yer almıştır. Ortaklar arasında hak ve yükümlülüklerde eşitlik kuralını sürekli gözönünde tutmaları gerekmektedir. Genel kurul kararı olmadan sabit fiyatlı ortak, özel statülü ortak vs gibi kanunda ve anasözleşmede genel kurula ait olan görev ve yetkileri kullanmamalıdırlar.

Hata: İletişim formu bulunamadı.