-Kooperatiflerde Çalışanların Sigortalılığı (Ek, 24/4/2019 tarihli ve 2019/9 sayılı Genelge)

1163 sayılı Kooperatifler Kanunu gereğince kooperatif başkanları ile kooperatifin yönetim ve denetim kurullarına seçilenler, bu göreve seçimle geldiklerinden aralarındaki hukuki ilişki, vekalet akdine ve kanunda belirtilen görevlerini yerine getirmelerine dayandığından sigortalı sayılmayacaklardır.

Bu görevlerinden dolayı huzur hakkı veya sair bir ad altında ücret almaları akdin niteliğini değiştirmeyecektir.

Ancak, kooperatif başkanları ile kooperatifin yönetim, denetim kurullarına seçilenler ve üyeleri; bu görevleri haricinde, hizmet akdine tabi olarak üçüncü şahısların yapabilecekleri işleri yapmaları karşılığında ücret ödenmesi şartıyla Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılacak, geriye dönük yapılan bildirimler ise cari usullere göre sonuçlandırılacaktır.

Örnek 1- Taşıyıcılar Kooperatifi üyesi (A), kendi aracıyla kooperatifin üstlenmiş olduğu taşıma işlerini yapmakta ve ay sonunda yapmış olduğu kilometreye göre kooperatif yönetimi tarafından kendisine ücret ödenmektedir. Bu kişinin üyesi olduğu bu kooperatifteki taşıma işlerini yapması kooperatifin faaliyetinden kaynaklı ve kooperatifin kuruluş amacına yönelik bir çalışma olduğundan (A) kişisi, Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılmayacaktır.

Örnek 2- Servisçiler Kooperatifi almış olduğu on araçlık personel servis taşıma işinin dokuz araçlık kısmını üyelerinin kendilerine ait araçları ile birini de kooperatife ait araçla yapmaktadır. Kooperatif üyesi (D)’nin kooperatife ait araçla servis işini yapması uygun görülmüştür. Burada (D) kooperatif üyeliği görevi haricinde, kooperatifin diğer faaliyetlerinde hizmet akdine tabi olarak, üçüncü şahısların da yapabileceği bir işte çalışması nedeniyle, kooperatif yönetimi ile arasında hizmet akdi tesis edilmiştir. Bu nedenle; Servisçiler Kooperatifi işveren olarak (D)’yi, Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı olarak bildirecektir.

Örnek 3- Zeytin Kooperatifinin başkanı olan (B), tarım arazilerine su getirilmesi amacıyla yapımına başlanan su kanalı işinde kendisine ait iş makinesinde kepçe operatörü olarak çalışmaktadır. Kooperatif tarafından (B)’ye çalışması karşılığı belirli bir ücret ödenmektedir. Burada (B)’ kooperatif başkanlığı görevi haricinde, hizmet akdine tabi olarak üçüncü şahısların da yapabileceği bir işte çalışması nedeniyle Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılacaktır.

Kooperatiflerin Tasfiyeye Girdiklerinde Yeniden Defter Tasdik ettirecekler midir ?

tasfiyenin başladığı tarih ile aynı takvim yılı sonuna kadar olan hesap dönemi ve bu dönemden sonraki her takvim yılının ayrı bir dönem kabul edilmesi nedeniyle, her tasfiye dönemine ait kanuni defterlerin tasdiki zorunlu olup, tutulması zorunlu defterlerin en geç tasfiyeye girdiğiniz tarih itibariyle tasdik ettirilmesi gerekmektedir.

Mavi Kart Sahipleri Kooperatife ortak olabilir mi ?

Evet olabilir.

Müşterek mülkiyete dönebilmek için ortakların oy birliği ile kararları ve istemleri gerektiğinden öncelikle aralarında yapacakları ve ibraz edecekleri sözleşmeye göre paylı mülkiyete geçilebilir. Böyle bir durum gerçekleştiğinde haklarının etkilendiği iddiasında bulunan parseller (malikler) yapacakları sözleşme sırasında bunu gündeme getirebileceklerdir.

Böyle bir sözleşme yoksa ve müşterek methalden paylı mülkiyete geçişte, paylaşmanın müşterek methal hakkı sahibi parsellerin (maliklerin) yüz ölçümlerine göre mi yoksa eşit paylara göre mi yapılacağı konusunda bir düzenleme bulunmadığından ortakların paylaşmanın nasıl yapılacağına ilişkin yine oybirliği ile karar vermeleri ve istemleri gerekeceğinden, bu durumda da haklarının etkilendiği iddiasında bulunan parseller (malikler) bunu paylaşma anında ileri sürebileceklerdir.

Müşterek methal kavramı, bir taşınmazın başka bir taşınmaz malla alakadarlığı nedeni ile bu taşınmaz mal veya bağımsız bölümlerin başka taşınmaz veya bağımsız bölümlerin ortaklaşa kullanımına ayrılan yerleri ifade etmektedir.

Kural olanı, mülkiyetin doğrudan doğruya bir veya birden fazla kişiye ait olmasıdır. Fakat Medeni Kanun’ un bazı hükümleri ile bazı hallerde bazı şeylerin mülkiyetinin bir veya birkaç taşınmaza (ör. MK. m.721) bağlandığı gibi hukuki işlem ile de bir taşınmazın mülkiyetinin diğer bir taşınmaza bağlanarak eşyaya bağlı mülkiyet ilişkisi kurabilmektedir. Örneğin 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanunu’ nun 67. maddesinde yer verilen toplu yapılardaki ortak yerler gibi. Bu gibi ortaklaşa kullanılan yerlerin tescil şekli Tüzüğün anılan hükmünde düzenlenmiştir.

Yukarıdaki şekillerde ortaya çıkan müşterek methal kavramı, bir taşınmazın başka bir taşınmaz malla alakadarlığı nedeni ile bu taşınmaz mal veya bağımsız bölümlerin başka taşınmaz veya bağımsız bölümlerin ortaklaşa kullanımına ayrılan yerleri ifade etmektedir.

Tapu Sicili Tüzüğünün 29. maddesinde düzenlenen “ortaklaşa kullanılan yer” (müşterek methal) tesisi işlemi bir irtifak işlemi ve hakkı olmayıp, mülkiyet hakkı kurmaktadır. “Ortaklaşa kullanılan yerin” ayrı bir taşınmaz/bağımsız bölüm olmasının gerekmesi nedeni ile de Kat Mülkiyeti Kanunu’ nun 4. maddesindeki “ortak yer” kavramından ayrılmaktadır.

Müşterek methal ortaklaşa kullanılan yer anlamına gelmektedir.

Tapu Sicili Tüzüğünün 29. (eski TST m.26) maddesi,  ortaklaşa kullanılan yerlerin (müşterek methal) tescilini düzenlemiştir. 

Buna göre, sosyal tesis, ticarî mahal, yüzme havuzu, tenis kortu gibi taşınmaz veya bağımsız bölümler ortaklaşa kullanıma ayrılmış ise, başka parsel veya bağımsız bölümlerin ortaklaşa kullanılan yeri olarak ayrılabilir. Ortaklaşa kullanılacak yerin tapu kütüğünün mülkiyet sütununa şahıs isimleri değil yararlanacak taşınmazların ada ve parsel numaraları yazılır. 

Ortaklaşa kullanılan yerler, yararlanan taşınmazlarla aynı ada ve parsel içerisinde olabileceği gibi, ayrı ada ve parsellerde de bulunabilir. 

Yararlanan taşınmazların kütük sayfasının beyanlar sütununa, ortaklaşa kullanılan taşınmazın, hangi ada ve parsel veya bağımsız bölümle ortak olduğu belirtilir

3 ayrı parselin müşterek methali olarak tahsis edildiğine ve müşterek methal olan bu taşınmaza, parsel maliklerinin sahip oldukları pay oranında malik olacaklarına göre ortak kullanıma amade kılacak şekilde hüküm kurulması gerekirken, mutlak surette elatmanın önlenmesine karar verilmiş olması doğru olmadığı gibi, davacıların elatmanın önlenmesi isteği yanında yıkım istekleri de bulunduğu halde yıkım konusunda olumlu ve olumsuz bir karar verilmemiş olması da isabetsizdir.

Dava ve birleşen davada iptali istenen 29/05/2011 tarihli kararın kooperatif genel kurulu karan niteliğinde olmadığı, kooperatif yöneticileri tarafından ayrıca oluşturulan site yönetimi tarafından alınan bir karar olduğu, bu karara karşı kat malikleri yönünden Kat Mülkiyet Kanununun uygulanması gerektiği, ancak tapu kayıtlarına göre taşınmazların kat mülkiyeti yada kat irtifakı olmadığı ve halen kooperatif adına satış vaadi şerhli olarak arsa sahibi adına kayıtlı olduğu tespit edilmekle asıl davayı ve birleşen davayı takip eden davacı …’ın tapu kayıtlarına göre kat irtifakı yada kat maliki sıfatı bulunmadığı, tapuda arsa payı sahibi de olmadığı anlaşıldığından asıl dava yönünden aktif dava ehliyeti olmadığı kanaatine varılarak davanın usulden reddine, birleşen dava kooperatife karşı açılmış olup, davalı kooperatif tarafından alınmış bir genel kurul kararı olmadığından açılmış bulunan kooperatif genel kurul kararının iptali davasında pasif dava ehliyeti olmadığı kanaatine varılarak birleşen davanın da usulden reddine karar verilmiş hüküm davacı … tarfından temyiz edilmiştir.
Dava Kat Malikleri Kurulu Kararının iptali ve birleşen Kooperatif Genel Kurul Kararının iptali istemine ilişkindir.
Dosya içerisinde toplanan delillerden davaya konu kooperatifçe üzerinde inşaaat yapılan arsanın kooperatif adına kayıtlı olmadığı gibi ferdileşme işlemlerininde yapılmadığı tapunun hala arsa maliki dava dışı 3. kişi adına kayıtlı olduğu, kat irtifakı veya kat mülkiyeti kurulu olmadığı, 634 sayılı Kanuna uygun biçimde oluşmuş bir site yönetimi mevcut olmadığı gibi somut olayda 634 sayılı Kanun hükümlerinin uygulanmasına da imkan bulunmamaktadır. İptali istenen otopark dağılımına ilişkin genel kurul kararının site yönetimi ve kooperatif yönetimi tarafından kararlaştırıldığı ve müştereken toplantıya çağrıldığı anlaşılmaktadır. Mahkemece asıl dava ve birleşen davada iptali istenen 29/05/2011 tarihli kararın kooperatif genel kurulu kararı niteliğinde olmadığı, kooperatif yöneticileri tarafından ayrıca oluşturulan site yönetimi tarafından alınan bir karar olduğu, bu karara karşı kat malikleri yönünden Kat Mülkiyeti Kanununun uygulanması gerektiği, ancak tapu kayıtlarına göre taşınmazların kat mülkiyeti yada kat irtifakı olmadığı ve halen kooperatif adına satış vaadi şerhli olarak arsa sahibi adına kayıtlı olduğu tespit edildiğinden; asıl davayı ve birleşen davayı takip eden davacı …’ın tapu kayıtlarına göre kat irtifakı ya da kat maliki sıfatı bulunmadığı, tapuda arsa payı sahibi de olmadığı anlaşıldığından asıl dava yönünden aktif dava ehliyeti olmadığı kanaatine varılarak davanın usulden reddine, birleşen dava kooperatife karşı açılmış olup, davalı kooperatif tarafından alınmış bir genel kurul kararı olmadığından açılmış bulunan kooperatif genel kurul kararının iptali davasında pasif dava ehliyeti olmadığı kanaatine varılarak birleşen davanın da usulden reddine karar verilmesinde isabetsizlik bulunmamaktadır. Kaldı ki, 634 sayılı Kanuna göre oluşturulmuş bir yönetim ve bu Kanunun uygulanması söz konusu olmadığına göre davada tüzel kişiliği ve dava taraf ehliyeti bulunmayan site yönetimine karşı dava açılamayacağı gibi bilgilendirme toplantısı niteliğinde kooperatif yönetimi çağrısı üzerine yapılan ve tamamı ile Kooperatif Kanunu ana sözleşmedeki yöntemine aykırı düzenlenen toplantıda alınan ve bu nedenle yok hükmünde bulunan bir karara karşı iptal davası da açılmaz. Bu nedenle ve gerekçede gösterilen nedenlerle hüküm usulüne uygundur.
Dosyadaki yazılara, kararın dayandığı kanıtlar ile yasal gerektirici nedenlere göre, yerinde görülmeyen temyiz itirazlarının reddi ile usule ve kanuna uygun olan hükmün ONANMASINA, aşağıda yazılı onama harcının temyiz edene yükletilmesine, 15.05.2017 gününde oybirliğiyle karar verildi.

İbra, kooperatifin gerçek durumunu yansıtmalıdır.

Bilanço ve gelir gider tablosu tüm ayrıntıları ile açıklanıp irdelenmişse, genel kurulca verilen ibra kararı, gerçek anlamda borçtan kurtarma ve aklama niteliğini taşır.

İbra, sadece genel kurulun bilgisine sunulan işlemleri içerir. Açıklanmamış, belgeye dayandırılmamış ve vasat yetenekli bir ortağın anlayamayacağı konularda ibra yok sayılır.

Kural olarak, kooperatif ortağının, kendisine tahsis edilmiş olan konutun tapu iptali ve tescili talebinde bulunabilmesi için davaya konu edilen taşınmaza yönelik olarak, davalı kooperatife karşı tüm edimlerini yerine getirmiş olduğu, hiçbir ediminin kalmadığını, diğer üyelerle eşit durumda olduğunu kanıtlaması gerekmektedir.

Ayrıca, 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu 23. maddesinde karşılığını bulan eşitlik ilkesi gereğince, kooperatif ortakları hak ve yükümlülüklerde eşit olup kooperatifçe aynı durumda olan bir çok ortağa, borca rağmen dairelerinin tapularının verilip verilmediğinin belirlenmesi gerekir. Bu durumda mahkemece, diğer kooperatif üyelerine tahsis edilen konutların davalı kooperatifçe borca rağmen tapularının verilip verilmediğinin araştırılarak, sonucuna göre bir karar verilmesi gerekirken, eksik incelemeye ve yanılgılı gerekçeye dayalı olarak hüküm kurulması doğru olmamıştır.

Kooperatiflerde nisbi eşitlik benzer durumdaki ortakların eşit olması demektir.

Mahkemece iddia, savunma ve dosya kapsamına göre; davacının dava konusu edilen genel kurula katıldığı ve muhalefet şerhini de tutanağa geçirttiği, kur’a çekim sisteminin üyeler arasında eşitlik ilkesine aykırı olduğunu iddia etmişse de, üyelerin hepsinin aynı meslek kuruluşundan olduğu, davalı kooperatifin kuruluş ve faaliyet amacı da birlikte dikkate alındığında, 1163 sayılı Kooperatif Yasası’nın 23. maddesinde yer alan eşitlik ilkesinin mutlak bir eşitlik olarak anlaşılmaması, amaca uygun bir eşitlik yani nisbi eşitlik olarak anlaşılması gerektiği, kabul edilen kur’a çekimi sisteminin nisbi eşitliğe ilişkin olduğu göz önüne alınarak, davanın reddine karar verilmiştir.
Kararı, davacı vekili temyiz etmiştir.
Dava kooperatif genel kurul kararının iptali istemine ilişkindir. Davacı, iptali istenen genel kurulun 5. gündem maddesinin görüşülmesi esnasında, belirtilen sisteme karşı olduğunu söylemiştir. Ancak bu kararın oylaması sonrasında muhalefet şerhini tutanağa geçirtmemiştir. 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’nun 53. maddesi uyarınca, genel kurul kararının iptaline karşı dava açılabilmesi için, davacının karara red oyu vermesi ve “oylama sonrasında” muhalefet şerhini tutanağa geçirtmesi zorunludur. Somut olayda bu şart gerçekleşmediğinden, mahkemece yukarıda açıklanan sebeplerle davanın reddine karar verilmesi gerekirken, aynı sonuca ulaşılıp yazılı şekilde ve “iptali gerektiren bir husus bulunmadığından” bahisle red kararı verilmesi isabetsiz ise de, Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun 438/son maddesi uyarınca, sonucu itibariyle doğru olan hükmün gerekçesi değiştirilerek onanmasına karar verilmelidir.

davacı tarafından peşin ödemeli ortak olduğunun iddia edilmesi karşısında, alınan yönetim kurulu kararının, daha önce buna ilişkin alınmış bir genel kurul kararı olmadıkça geçerli olmayacağı açıktır. Bu nedenle mahkemece 2002 yılında ortak olduğunu öne süren davacının peşin ödemeli ortak olarak alınmasına dair bir genel kurul kararı bulunup bulunmadığı araştırılmalı, bunun içinde üyelik tarihi olan 2002 yılından önceki genel kurul kararları getirilip bu husus belirlenmeli, bunun dışında peşin ödemeli ortaklığın kooperatifçe benimsenip benimsenmediği hususu yönünden de davacının üyeliği nedeniyle başlangıçta alınan bedel dışında herhangi bir şekilde aidat tahsil edilip edilmediği hususlarının da tespiti ve bu doğrultuda kooperatif tüm kayıt ve defterleri ile gerektiğinde varsa banka kayıtları üzerinde de inceleme yapılarak konusunda uzman yeni bir bilirkişi heyetinden bu hususlara ilişkin rapor alınmak suretiyle sonucuna göre bir karar verilmesi gerekirken, ilgili genel kurul tutanakları getirtilmeksizin eksik inceleme ve araştırma sonucu yazılı şekilde davanın reddine karar verilmesi usul ve yasaya aykırı görülmüş, hükmün bu nedenle bozulması gerekmiştir.
Ayrıca davacı kira talebinde bulunmakla bu husus üzerinde de yeterince durulmamıştır. Yönetim kurulunun zamanında teslim edilmeyen bağımsız bölüm için kira ödemesi taahhüdünde bulunması geçerli değil ise de; davacı dışındaki diğer üyelere konutlarının teslim edilip edilmediği, teslim edilmeyen üyelere herhangi bir şekilde kooperatifçe kira ödemesi yapılıp yapılmadığı, genel kurulca alınan buna ilişkin bir karar olup olmadığı, Kooperatifler Kanunu’nun 23. maddesinde eşitlik ilkesi de gözetilerek yine varılacak sonuç dairesinde bir karar verilmesi gerekirken, yukarıda belirtilen ilkeler doğrultusunda yeterli araştırma yapılmaksızın bu talebin de reddine karar verilmesi doğru görülmemiştir.

Hisseye yönelik kooperatife tüm ödemeleri yapmış olduğunu, hiçbir edimi kalmadığını, daire ve işyeri sahibi olan diğer üyelerle eşit durumda bulunduğunu ispatlaması gerekmektedir. Bu konuda sonuca ulaşılabilmesi için kooperatif kayıtlarının incelenmesi gerekmektedir.

Bu durumda mahkemece re’sen seçilecek kooperatif konusunda uzman bir bilirkişi marifetiyle kooperatif kayıtları üzerinde inceleme yaptırılarak 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu 23. maddesinde karşılığını bulan eşitlik kuralı da gözönünde bulundurulmak suretiyle davacının borcu bulunup bulunmadığının, bir başka deyişle, tapu kaydının iptali ve davacı adına tescili için davacının ödemesi gereken bir miktar olup olmadığının, kendisiyle aynı durumda bulunan diğer ortaklara tapu verilip verilmediğinin belirlenmesi ve sonucuna göre bir karar verilmesi gerekirken, eksik incelemeye dayalı, yazılı şekilde karar verilmesi doğru görülmemiştir.

Öte yandan, 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’nun 23. maddesi hükmü uyarınca, ortaklar hak ve yükümlülüklerde eşit konumdadırlar.

Yönetim kurulu bu ilkenin dışına çıkmak istediği takdirde, bu hususu, genel kurul gündemine alarak, genel kurulun tartışmasına açıkça sunması gerekmekte veya genel kurulun yapılan uygulamayı açıkça ya da zımnen benimsemesi icap etmek­tedir.

Bu nedenle, sabit ve peşin aidat ödemek suretiyle ortaklığa alınmadaki bu usule uyulmamışsa, böyle bir ortağın (devam eden inşaatların finans­manına katılımı için) üyelik aidat yükümlülüğü devam eder. Açıklanan usule uyulmuşsa, ortaklığa alınmadaki bu farklılık, ortaklığa alındıktan sonra üyelik aidatı istenmesini mümkün kılmaz ise de kooperatifin amacına ulaşıncaya kadar yapılan genel yönetim ve alt yapı giderlerinden ortağın sorumluluğu devam eder. Genel kurulca açık yetki verilmedikçe ya da benimsemedikçe 1163 sayılı Yasa’nın 23. maddesine aykırı şekilde yönetim kurulunun diğer ortaklardan farklı statüde ortaklığa kabul kararı vermesine veya akçalı ko­nularda bir ortağı farklı statüde konumlandırmasına geçerli hukuki sonuç bağ­lanamaz.

1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’nun 23. maddesinde karşılığını bulan eşitlik ilkesi gereğince, kooperatif ortakları hak ve yükümlülüklerde eşit olup, kooperatif aynı durumdaki ortaklarına eşit işlem yapmak zorunda olduğundan, davacı ile aynı durumda olan birçok ortağa borca rağmen tapularının verilip verilmediğinin belirlenmesi gerekir.

Ana sözleşmede kooperatifin sorumluluğu başka türlü düzenlenmedikçe dış borçlar ancak kooperatif tüzel kişiliğinin malvarlığı ile ödenecek, bunun dışında kooperatif üyelerinin kişisel malvarlıklarından herhangi bir istek yapılamayacaktır.

Kuşkusuz malvarlığına üyelerin yüklendiği sermaye payı dahildir. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 17.09.1997 tarih ve 1997/11-44 E., 1997/649 K. sayılı kararında da “kooperatifin sorumlu olduğu hususlarda ortaklara gidilebilmesi için kooperatifin tasfiye edilmiş, sicilden silinmiş olması yeterli olmadığı, anılan 28. maddesinde kollektif şirketler ile ilgili 179. maddesinden farklı bir hüküm getirildiği, kooperatif aleyhine gerekli takibat yapılıp sonuç alınmaz ise ortaklara sorumluluk durumuna göre müracaat edilebileceği” vurgulanmıştır.

1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’nun 98. madde yollamasıyla TTK’nın 269. maddesi hükmüne göre, anonim şirket, sermaye ortaklığı olup, ortakların sorumluluğu, koymayı taahhüt ettikleri sermaye ile sınırlıdır. Sermaye borçlarını ödeyen ortakların gerek şirkete ve gerekse şirketin alacaklılarına karşı herhangi bir sorumlulukları bulunmadığından, kişisel yönden takip ve dava olunamazlar.
Bu durumda; dava dışı kooperatif anasözleşmesinin 21. maddesinde ortakların kooperatife karşı sorumlulukları düzenlendiği halde kooperatiften alacaklı olanlara ilişkin bir istisna hükmüne yer verilmediği, davalı ortağın taahhüt ettiği ortaklık payını ödemediğine ilişkin bir iddia da bulunulmadığı anlaşıldığından, mahkemece, davanın reddine karar verilmesi gerekirken, yanılgılı gerekçe ile yazılı şekilde karar verilmesi doğru olmamıştır.