Kooperatifler ve demokrasi
“Kooperatif işletme, Cumhuriyet’in kurucu değerlerini ekonomik alanda yansıtır.”
Kooperatif, insanların çalışma (iş) veya tüketim ihtiyaçlarını tatmin etmek amacıyla, onları eşit haklarla bir faaliyette bulunmayı götüren ekonomik bir birleşme eylemidir. Kooperatiflerin ekonomik sonucundan, sahip olunan sosyal sermaye pay sayısıyla değil, ortaklarının kooperatifleriyle yaptıkları faaliyetlerle orantılı olarak yararlanılır[1]. Kooperatiflerin faaliyet alanları çok çeşitlidir : tarım, sanayi, bankacılılık, taşımacılık, konut, turizm, balıkçılık, eğitim, basın, sanatlar, ticaret, vb.. Küresel düzeyde kooperatiflerin ortak sayısı bir milyar kişiyi, istihdam ettiği insan sayısı da 250 milyon kişiyi aşmıştır. 3 trilyon ABD dolara yaklaşan iş hacmiyle kooperatif ekonomi dünyanın 5. Ekonomisi durumuna ulaşmıştır[2].
Demokrasi, yurttaşların tümü tarafından, halk tarafından gerçekleştirilen iktidarda yönetim sistemi, siyasi rejimdir. Geniş anlamda , ayni adı taşıyan siyasal rejimde ayni özellikleri sunan organizasyondaki kişiler grubu.
Demokrasi, sosyal ekonomi girişimlerinin temel değerlerinden biridir. Bu değer, sosyal ekonomi girişimlerinin alabildiği tüm hukuki biçimlerinde somut olarak uygulanır . Örneğin üretim kooperatiflerinde ortak-işçiler tarafından seçilmiş yönetici, derneklerde genel kurulda seçilmiş büro yönetimi, banka ve sigorta kooperatiflerinin hem ortağı, hem müşterisi olan kişilerden seçilen idarecileri…
Sosyal ekonomi işletmelerinin demokratik işleyişi, yönetici makamların belirlenmesine engellemez[3].
Çift nitelik ilkesi kooperatiflerin kurucu ilkelerinden biridir. Bu ilkeye göre, kooperatiflerden yararlananlar ayni zamanda kooperatif ortağıdırlar. Kooperatiflerden yararlananlar ve ortak üyeleri çiftçiler (tarımsal kooperatifler), nakliye şirketleri (taşıma kooperatifleri), tüketiciler (tüketim kooperatifleri), vb.. olabilirler[4].
Kooperatif ve demokrasi
Demokrasi , kooperatif kurumun temel özelliğidir.
Kooperatif işletme, Cumhuriyet’in kurucu değerlerini ekonomik alanda yansıtır.
Kooperatif , hem ortağı (işletmenin sahipleri) ve hem de üyesi (kooperatif hizmetleri kullananlar) olan kişilerin ortak ihtiyaçlarına karşılamaya amaçlar.
Kooperatiflerde “çift nitelik” olarak adlandırılan bu iki fonksiyonluluk onun “emek ekonomisi”açısından ekonominin yönetilmesindeki kilit özelliğini belirler.
Oysa kapitalist işletmeler de amaç pay sahiplerinin işletmeye yatırdığı sermayeyi ödüllendirmeyi amaçlar ve “sermaye ekonomisi”nin yönetimine dayanır.
EMEK EKONOMİSİ’nin işletmeleri olan kooperatiflerin geliştiği ülkelerde siyasi demokrasinin de geliştiği gözlemlenir.
Kooperatifçi selamlarımla…
Dr. Ayhan ÇIKIN
Urla, Eylül 2016