Uzman mütalaası nedir?
Hukuki uyuşmazlıklarda Hâkimin Hukuk bilgisi dışında kalan özel ve teknik bilgiyi gerektiren konularda, somut uyuşmazlığa ilişkin, konusunda uzman kişi ve kurumlara hazırlatılarak dosyaya sunulan bilimsel bir rapordur.
Uzman Mütalaasının hukuki dayanağı nedir?
Ceza Usul Muhakemesi Kanunu madde 67 ile düzenlemeye tabi tutulmuş ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 293 ile de Özel Hukuk uyuşmazlıklarında delil sistemi içerisinde yer alan uygulamadır.
Hangi Mahkemelerde Hangi Davalara Bakılır ve Hangi Kapsamda Özel Uzman Mütalaası Alınabilir?
Mahkemeler sivil ve askeri olarak ikiye ayrılır. Adli ve İdari olarak adaleti sağlamayı amaç edinir ve genellikle devlet kurumu olarak teşkilatlanırlar.
– Adli Yargı Mahkemeleri
– İdari Yargı Mahkemeleri
(Hangi durumda hangi mahkemenin yetkili olacağı çeşitli kanunlarda dağınıktır bu yüzden mevcut mevzuat konuya genel bakış sağlamaktan uzak bir yapıdadır.)
Adli Yargı Mahkemeleri
2’ye ayrılır.
– Hukuk Mahkemeleri
– Ceza Mahkemeleri
– Hukuk Mahkemeleri;
Kişilerin kendi aralarındaki çekişmeli oldukları davalara bakmaktadir. (Alacak, mülkiyet, sözleşme ihlali, icra, iflas, boşanma, miras v.b.)
– Sulh Hukuk Mahkemeleri:
Sulh hukuk mahkemeleri, dava konusunun değer veya tutarına bakılmaksızın;
a) Kiralanan taşınmazların, 9/6/1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununa göre ilamsız icra yoluyla tahliyesine ilişkin hükümler ayrık olmak üzere, kira ilişkisinden doğan alacak davaları da dâhil olmak üzere tüm uyuşmazlıkları konu alan davalar ile bu davalara karşı açılan davaları,
b) Taşınır ve taşınmaz mal veya hakkın paylaştırılmasına ve ortaklığın giderilmesine ilişkin davaları,
c) Taşınır ve taşınmaz mallarda, sadece zilyetliğin korunmasına yönelik olan davaları,
ç) Bu Kanun ile diğer kanunların, sulh hukuk mahkemesi veya sulh hukuk hâkimini görevlendirdiği davaları,
görürler. Tek hakimli olup kanun tarafından görevlendirildikleri davalara bakarlar.
Humk 4.maddesinde belirtilir. Humk 8. Maddesinin 2. Ve 3. Fıkrasında göre dava konuları görülür.
– Asliye Hukuk Mahkemeleri:
1) Dava konusunun değer ve miktarına bakılmaksızın malvarlığı haklarına ilişkin davalarla, şahıs varlığına ilişkin davalarda görevli mahkeme, aksine bir düzenleme bulunmadıkça asliye hukuk mahkemesidir.
2) Bu Kanunda ve diğer kanunlarda aksine düzenleme bulunmadıkça, asliye hukuk mahkemesi diğer dava ve işler bakımından da görevlidir.
Özel Kanunlarla Kurulan Diğer Hukuk Mahkemeleri;
– Ticaret Mahkemeleri; kanunlarda aksi belirtilmedikce tüm ticari davalara bakarlar. Dava konusu seyin degerine ve tutarına bakılmaksızın ticari davalara bakarlar. Bölgede yoksa yerine asliye hukuk mahkemeleri bakar. Tek hakimlidir.
– İş Mahkemeleri ; 5521 sayılı is mahkemeleri kanunu ile kurulmuştur. İsciler ve işveren arasında is sözleşmelerden ve is kanuna dayanan sebeplerden doğan uyuşmazlıklarin davalarına bakar
– İcra Mahkemeleri; icra ve iflas itirazlarının incelenmesi amacıyla kurulmuştur. Ceza ve hukuk olarak ikiye ayrılır. İcra ve iflas müdürlükleri işlemlerine yapılan itiraz ve şikayetleri inceler bu dairelerin gözetim ve denetimlerini yapar. İdari islerine bakar.
– Aile Mahkemeleri ; 4787 sayılı Aile Mahkemelerinin kuruluş, gorev ve yargılama usullerine dair kanun il kurulmuştur. Aile hukukundan doğan davaları görmek amacıyla kurulmuştur. Olmadıgı yerde yerine asliye hukuk mahkemesi bakar (hsyk tarafından belirlenen)
– Kadastro Mahkemeleri; 3402 sayılı kanunun 24. maddesi uyarınca kurulmuştur.
Ceza Mahkemeleri; 5235 sahili Adli yargı ilk derece mahkemeleri ile bölge adliye mahkemelerinin kuruluş, gorev ve yetkileri hakkındaki kanunun 8. Maddesine gore; sulh ceza, asliye ceza ve ağır ceza ayrıca özel kanunlarda kurulan diğer ceza mahkemelerinden olusur.
– Sulh Ceza Mahkemeleri; TCK’nin 11.maddesinde tanımı yapılan kabahatlere bakar. İki yıla kadar hapis cezaları ve bunlara bağlı Adli para cezaları ve bağımsız olarak hukmedilecek Adli para cezaları davalarına bakar. Yoksa yerine asliye ceza mahkemeleri bakar.
– Asliye Ceza Mahkemeleri; tek Hakimli mahkemelerdir. Duruşmalarda zabıt katibi ve cumhuriyet savcısının bulunması şarttır. Ağır ceza ve sulh ceza kapsamı dışındaki bütün davalara bakar.
– Ağır Ceza Mahkemeleri; ölüm, ağır hapis, 10 yıldan fazla ceza gerektiren davalara bakar.
– Ticaretin gelişmiş yerlerde fikri ve sınai haklar ceza mahkemesi bulunur. Bu mahkeme aslında asliye ceza mahkemesidir.
– Özel kanunlara kurulan diğer ceza mahkemeleri
– Çocuk mahkemeleri
*TEMYİZ MERCİ YARGITAY DIR.
İDARİ YARGI MAHKEMELERİ
Kamu tüzel kişiliğine sahip devlet organları ile gerçek veya tüzel kişiler arasındaki , sözleşmesel ilişki dışında kalan uyuşmazlıklara bakan mahkemelerdir.1 başkan ve 2 üyeden oluşur.
*TEMYİZ MERCİ DANIŞTAYDIR.
