BCG matrisi (Boston Consulting Group matrisi veya BCG analizi), bir şirketin portföyündeki ürün veya iş birimlerinin performansını ve büyüme potansiyelini değerlendirmek için kullanılan bir stratejik yönetim aracıdır. 1970’lerde Boston Consulting Group tarafından geliştirilen bu matris, şirketlerin portföylerini analiz ederek, farklı iş birimlerine kaynak tahsisi yapmalarına yardımcı olur.

BCG matrisi genellikle iki ana değişken olan pazar payı ve pazar büyüklüğüne dayanmaktadır. Pazar payı, bir iş biriminin belirli bir pazardaki satış gelirinin toplam pazar satış gelirine oranını temsil ederken, pazar büyüklüğü ise bir pazarın genel büyüme hızını temsil eder.

BCG matrisi, iş birimlerini dört farklı kategoriye ayırır:

1. Yıldızlar (Stars): Yüksek pazar payına sahip ve hızlı büyüyen iş birimleridir. Yıldızlar, şirketin büyüme potansiyeli yüksek olan iş birimlerini temsil eder ve genellikle büyük yatırımlar gerektirir. Ancak, yıldızlar gelecekte nakit ine dönüşebilecek iş birimleridir.
2. Nakit İnekleri (Cash Cows): Yüksek pazar payına sahip ancak düşük büyüme potansiyeline sahip iş birimleridir. Nakit inekleri, şirketin nakit akışını güçlendiren iş birimlerini temsil eder. Genellikle düşük yatırım gerektirirler ve karlılığı yüksektir.
3. Soru İşaretleri (Question Marks): Düşük pazar payına sahip ancak yüksek büyüme potansiyeline sahip iş birimleridir. Soru işaretleri, gelecekte yıldızlara dönüşebilecek ancak halen yatırım gerektiren iş birimleridir. Karlılık düşük olabilir ve daha fazla kaynak tahsisi gerektirebilir.
4. Köpekler (Dogs): Düşük pazar payına sahip ve düşük büyüme potansiyeline sahip iş birimleridir. Köpekler, şirket için düşük stratejik öneme sahip olan iş birimleridir ve genellikle az kaynak tahsisi gerektirir.

BCG matrisi, şirketlerin farklı iş birimlerine kaynak tahsisi yaparken, portföylerini dengeli bir şekilde yönetmelerine yardımcı olabilir. Her bir iş birimi kategorisi için farklı stratejiler geliştirilebilir ve kaynaklar buna göre yönlendirilebilir. Örneğin, yıldızlara daha faz yatırım yaparak büyümeleri desteklenebilir, nakit inekleri ise daha fazla karlılık sağlamak için optimize edilebilir, soru işaretlerine stratejik yatırımlar yaparak büyüme potansiyelleri değerlendirilebilir ve köpekler için ise operasyonel verimlilik artırılarak maliyetler düşürülebilir.

BCG matrisi, şirketlerin iş birimlerini stratejik açıdan değerlendirmelerine yardımcı olarak, kaynakların etkili bir şekilde tahsis edilmesine ve şirketin genel performansının artırılmasına yardımcı olabilir. Ancak, herhangi bir stratejik yönetim aracı gibi, BCG matrisi de tek başına yeterli bir analiz sağlamaz ve şirketin tüm faktörlerini dikkate alan daha kapsamlı bir stratejik planlama süreci içinde kullanılmalıdır. Ayrıca, pazar payı ve pazar büyüklüğü gibi değişkenlerin dikkate alındığı bu matris, günümüz hızla değişen iş dünyasında bazen yetersiz kalabilir ve şirketlerin dinamik pazar koşullarına uyum sağlamak için daha esnek ve kapsamlı analizlere ihtiyaç duyabilir.