KEMAL ÖZMEN

Yapı kooperatiflerinin amaç ve tür değişikliği yaparak anonim şirkete dönüşmesi (nev’i değişikliği) ve anonim şirket olarak faaliyetini sürdürmesi olanaklı bulunmaktadır:

Yakın zamana kadar kooperatiflerin ticari şirketlere dönüşümüne (nev’i değişikliği) izin verilmediği halde, 27.01.1999 tarihli Sanayi ve Ticaret Bakanlığı oluru ile aşağıdaki şartların yerine getirilmesi halinde kooperatiflerin anonim şirkete dönüşmesine izin verilmeye başlanmıştır. (Sanayi ve Ticaret Bakanlığı İç Ticaret Genel Müdürlüğü Sayı: B. 14. 0.İTG. 0.10.00.01. – Onay No: 1998/12)

 

STB’nın yapı kooperatiflerinin anonim şirkete dönüşmesi için amacını gerçekleştirmiş olması koşulunu aramamaktadır. Bu nedenle kitabın yapı kooperatiflerinin inşaatı tamamlamasından sonra geçebilecekleri hukuki statüsünün neler olabileceği konusundaki çalışmalar kapsamında belirtilmiş olmasına rağmen, yapı kooperatiflerinin inşaatını tamamlamadan önce, hatta inşaata başlamadan anonim şirkete dönüşmesi olanaklıdır. Ancak, bu durumda A.Ş.’ye dönüşme gerekçesinin A.Ş.’nin kuruluşuna izin veren STB İç Ticaret Genel Müdürlüğü’nce uygun görülmesi gerekmektedir. Dolayısıyla yapı kooperatifleri inşaatını tamamladıktan sonra A.Ş.’ye dönüşebilecekleri gibi inşaatı tamamlamadan önce A.Ş.’ye dönüşebilmeleri olanaklıdır.

 

STB İç Ticaret Genel Müdürlüğü’nce kooperatiflerin anonim şirket olarak nev’i değişikliği yapabilmesi için yerine getirilmesini istediği iş ve işlemler aşağıda belirtilmiştir.

        

Kooperatif ortaklarının haklarının korunması açısından;

1-Ortakların en az yarısının temsil edildiği kooperatif genel kurulunda katılanların 2/3’ekseriyeti ile anonim şirkete dönüşüm için karar alınması,

 

2-Kooperatif özvarlığının ve kooperatif ortaklarının bu özvarlıktaki  paylarının mahkemece tayin edilecek bilirkişiler tarafından tesbiti,

 

3-Genel kurul toplantı tarihinden bir ay geçtikten sonra izin için STB İç Ticaret Genel Müdürlüğü’ne başvurulması,

 

4-Dönüşüm kararının verildiği, genel kurul toplantısı aleyhine iptal davası açılmadığının Bakanlıkça yapılacak inceleme sonucunun belirlenmesi,

 

5-Kooperatif ortaklarının tamamının şirket ortağı olması ve anasözleşmeyi imzalaması halinde yukarıdaki 3 ve 4. fıkralarda belirtilen hususların aranmaması,

6-Şirket ortağı olmak istemeyen ortakların kooperatifin özvarlığından kendi paylarına  düşen miktarının ilgili ortağa ödenmesi veya payının ödenmesinin teminat altına alınması ve bunun belgelenmesi,

 

Bilindiği üzere kooperatiflerin faaliyeti amacı ile sınırlıdır. Bu nedenle amacı sadece konut veya işyeri yapmak olan yapı kooperatiflerinin bu amacının dışına taşan ticari bir faaliyette bulunmaları yasaklanmıştır. Kaldı ki vergi yasaları ile de bu faaliyeti sınırlanmış olup, kooperatiflerin kurumlar vergisi muafiyetinden yararlanmaları için “münhasıran ortaklarla iş görme” koşulunu sürekli korumaları esas alınmaktadır. (1) Oysa ki ticari faaliyet genelde üçüncü kişilerle ilişkileri gerektirmektedir. Böyle bir faaliyet sözkonusu olduğunda ticari özellik arz eden bu işlemlerin kooperatif  faaliyetleri kapsamında yürütülemeyeceği için Sanayi ve Ticaret Bakanlığı asıl amacı ticari olan anonim şirkete dönüştükten sonra ticari faaliyette bulunmalarını uygun görmüştür. Böylece açık yada kapalı kooperatif unvanı altında ticari faaliyette bulunma hareketlerini de önlemeyi amaçlamıştır.

 

Şirketlerin birbirlerine dönüşümü olarak ifade edilen nev’i değiştirme işlemi, kooperatiflerin de bir şirket olarak Türk Ticaret Kanununda yer alması  nedeni ile (2) anonim şirketlere dönüşmesi işlemi de bu kapsama dahil edilmiştir. (3) Ticaret şirketlerinin nev’i değiştirmesi bir hukuki biçimden diğer bir hukuki biçime geçmek olarak tanımlanabilir. Zira Y. 4. HD. 16.04.1978, E. 1978/9965, K. 1979/5152 sayılı kararında “Nev’i değiştirme hali en geniş anlamı ile işletmenin hukuksal bir biçimden diğer bir hukuksal biçime çevrilmesi, yani hukuksal ve ekonomik birlik (ayniyet) ve devamlılığını sürdürerek başka bir ticaret şirketi olarak başka ve o ortaklık tipine uygun statü ve unvanla ortaya çıkması demektir.” şeklinde ifade edilmiştir.