Bu çalışmada, anonim şirketlerde yönetim kurulu üyesinin istifası ile bu işlemin sonuçları hakkında detaylı ve açıklayıcı bir şekilde bilgi verilecektir.

II- YÖNETİM KURULU ÜYESİNİN İSTİFA HAKKI

Yönetim kurulu üyeleri ile şirket arasındaki akdin hukuki niteliği hakkında taraflar arasında özel bir hüküm öngörülmemişse, bu sözleşmenin vekalet olduğu öğretide kabul edilmektedir. Vekalet sözleşmesine ilişkin hükümler, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu(2)’nda düzenlenmiştir. Mezkur Kanun’un 512. maddesinde; “Vekalet veren ve vekil, her zaman sözleşmeyi tek taraflı olarak sona erdirebilir.” denilmektedir. Bu bağlamda söz konusu hükme göre yönetim kurulu üyeliğinden istifa her zaman mümkündür.

İstifa, anonim şirketlerde yönetim kurulu üyeliğini sona erdiren sebepler arasında yer almaktadır. İstifa hakkı, her yönetim kurulu üyesinin bireysel hakkıdır. Söz konusu üyelik zorunlu bir görev olmadığından ve hiç kimse de zorla yönetim kurulunda çalıştırılamayacağından bahsi geçen hakkın kullanımı, herhangi bir sınırlamaya tabi değildir. Dolayısıyla üyeler, fikir ayrılığı, anlaşamama veya benzeri sebeplerle her zaman üyelikten istifa edebilir. İstifanın muhatabı, yönetim kurulu başkanı veya başkan vekilidir.

Diğer taraftan, istifa eden yönetim kurulu üyesinin gerçek ya da tüzel kişi olması önemli değildir. Tüzel kişi yönetim kurulu üyeleri de, yetkili organlarının kararıyla üyelikten istifa edebilir. Ancak, tüzel kişinin yönetim kurulundan istifası ile tüzel kişi adına hareket eden gerçek kişinin istifası birbirine karıştırılmamalıdır. Bilindiği üzere, bir tüzel kişi yönetim kuruluna üye seçildiği takdirde, tüzel kişiyle birlikte, tüzel kişi adına, tüzel kişi tarafından belirlenen, sadece bir gerçek kişi de tescil ve ilan olunmakta, tüzel kişi adına sadece, bu tescil edilmiş kişi toplantılara katılıp oy kullanabilmektedir. Söz konusu gerçek kişi de her zaman görevinden istifa edebilir. Fakat onun istifası, yönetim kurulu üyeliğine ilişkin değildir. Nitekim yönetim kurulu üyesi gerçek kişi değil, temsil ettiği tüzel kişidir. Gerçek kişi istifa ettiği takdirde yönetim kurulu üyesi tüzel kişi, aynı usulle yeniden kendisi adına hareket edecek bir gerçek kişi daha belirleyip şirkete bildirir.

İstifa eden ve yazılı istifa beyanını şirkete sunan yönetim kurulu üyesi, kendi irade beyanı ile istifasından feragat edemediği gibi, şirket de müdürün muvafakati olmaksızın göreve devamında ısrar edemez(3).

Yeri gelmişken belirtelim ki, aynı zamanda pay sahibi olan bir yönetim kurulu üyesi, sahibi olduğu payların tamamını devretmiş olsa da yönetim kurulu üyeliğine kural olarak devam edebilir. O kişinin yönetim kurulundan istifa etmesi zorunlu değildir. Zira TTK’ya göre artık yönetim kurulu üyelerinin pay sahibi olması şart değildir. Ancak, bir anonim şirketteki bütün paylarını devreden bir kişinin, aynı şirkette yönetim kurulu üyeliğine devam etmesi hayatın olağan akışını uygun düşmeyebilir.

III- İSTİFANIN İÇ VE DIŞ İLİŞKİDE ETKİSİ

Tek taraflı bozucu yenilik doğuran hak niteliğinde olan istifa, iç ilişkide, bu yöndeki beyanın şirkete ulaşmasıyla hukuki sonuç doğurur. Bu nedenle istifa, yönetim kurulu veya genel kurulun onayına bağlı değildir. İstifanın belli bir organın onayına tabi olacağına dair esas sözleşmeye hüküm konulamayacağı gibi genel kurul da bu yönde bir karar alamaz. Öte yandan, istifa eden yönetim kurulu üyesinin görevi, istifa beyanının şirkete ulaşmasıyla sona erer. Bir başka deyişle, istifa eden yönetim kurulu üyesinin görev süresi, yeni üyenin seçimine kadar devam etmez.

Dış ilişkide ise görünüşe güven ilkesi gereğince, iyi niyetli üçüncü kişiler bakımından etkili olabilmesi için ticaret siciline tescil ve ilan ettirilmesi gerekir. İstifa, tescil ve ilan edilmiş olmadıkça üçüncü kişiler açısından bir hüküm ifade etmez. Nitekim TTK’nın 373. maddesinde yönetim kurulunun, temsile yetkili kişileri ve bunların temsil şekillerini gösterir kararının noterce onaylanmış suretini, tescil ve ilan edilmek üzere ticaret siciline vereceği öngörülmüştür.

Dolayısıyla şirketi temsile yetkili olan kişileri tescil edilmek üzere ticaret siciline bildirmekle yükümlü olan yönetim kurulu, istifa nedeniyle temsil yetkisi kalkan üyelerin istifalarını da sicile bildirmekle yükümlüdür(4).

Bunun yanında Yargıtay bir kararında, yönetim kurulu üyeliğinden istifa eden davacının, kamu kurum ve kuruluşları tarafından istifaya rağmen kendisinin sorumlu tutulmaya devam edildiği, davacının şirkete ulaştırdığı istifasının şirket tarafından ilgili yerlere bildirilmediği, özellikle kamu kurum ve kuruluşlarında mali yükümlülüğünün sona erdirilmesi bakımından davacının ilan yapılmasını talep etmekte hukuki menfaatinin kabulüyle uyuşmazlığın esası hakkında bir karar vermek gerekirken davanın reddinin doğru olmadığına ve kararın davacı yararına bozulması gerektiğine hükmetmiştir(9). Anılan karar çerçevesinde, istifası tescil ve ilan ettirilmemiş olan yönetim kurulu üyeleri, üyeliğinin ve buna bağlı olarak şirketi temsil, ilzam ve imza yetkilerinin istifa tarihi itibarıyla sona erdiğinin tespiti için şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesinde dava açabilecektir.

Bununla birlikte, sicilin olumlu etkisi sadece hukuki işlemlerden doğan borçlar için geçerlidir. Dolayısıyla, doğumunda sicilin rol oynamadığı haksız fiil, sebepsiz zenginleşme veya kanundan doğan (Vergi Usul Kanunu md. 10 ya da 6183 sayılı Kanun mükerrer md. 35’teki gibi) borçlarda ise istifa hükümleri, şirkete ulaştığı andan itibaren sonuç doğurur(10).

IV- İSTİFANIN ŞEKLİ

İstifa, kural olarak herhangi bir şekle tabi değildir. Ancak ispat hukuku açısından istifanın yazılı olarak yapılması faydalı olacaktır. Ayrıca istifanın hüküm ifade edebilmesi için karşı tarafa ulaşması gerektiğinden, istifanın şirkete ulaşıp ulaşmadığı konusunda hukuki ihtilaf yaşanmaması için istifayı içeren yazılı beyanın, noter kanalıyla veya iadeli taahhütlü olarak tebliğ edilmesi önerilmektedir. Bununla birlikte, öğretide bazı yazarlar, yönetim kurulu üyesinin esas sözleşme ile atandığı veya genel kurul tarafından seçildiği ve dolayısıyla tayinlerinin yazılı şekle tabi olduğu gerekçesiyle her durumda istifanın da yazılı şekilde yapılmasını savunmaktadır. Bunun yanında istifanın, toplantıda tutanağa geçirilmek suretiyle gerçekleşmesi halinde bu tutanağın istifa eden üye tarafından da imzalanması lazımdır.

V- UYGUN OLMAYAN ZAMANDA İSTİFA EDEN YÖNETİM KURULU ÜYESİNİN SORUMLULUĞU

Yönetim kurulu üyesinin istediği zaman istifası, önceki bölümlerde de belirtildiği üzere, hem öğretide hem de uygulamada kabul edilmektedir. Durum böyle olmakla birlikte istifa, şirketin zararına olacak bir zamanda yapılmamalıdır. Zira üye, buna dikkat etmeden uygun olmayan bir zamanda (zamansız) istifa edecek olursa şirketin bu yüzden uğradığı zararları tazminle yükümlü olacaktır(11). Zira Türk Borçlar Kanunu’nun 512. maddesinde “Vekalet veren ve vekil, her zaman sözleşmeyi tek taraflı olarak sona erdirebilir.” denildikten sonra “Ancak, uygun olmayan zamanda sözleşmeyi sona erdiren taraf, diğerinin bundan doğan zararını gidermekle yükümlüdür.” hükmüne yer verilmiştir. Bu durum karşısında şirket tüzel kişiliği, pay sahipleri ve belli hallerde şirket alacaklıları, uğranılan zararın tazmini için ilgili yönetim kurulu üyesi/üyeleri aleyhine şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesinde tazminat davası açabilecektir.

Diğer taraftan, TTK’nın 369/I. maddesinde, yönetim kurulu üyeleri ve yönetimle görevli üçüncü kişilerin, görevlerini tedbirli bir yöneticinin özeniyle yerine getirmek ve şirketin menfaatlerini dürüstlük kurallarına uyarak gözetmek yükümlülüğü altında olduğu ifade edilmiştir. Bu kapsamda, uygun olmayan zamanda istifa eden yönetim kurulu üyeleri, belirtilen madde gereğince de sorumlu tutulabilecektir.

VI- İSTİFA EDEN YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN YERİNE YENİ ÜYELERİN SEÇİMİ

İstifa nedeniyle yönetim kurulu üyeliğinin boşalması halinde yönetim kurulu, kanuni şartları haiz birini, geçici olarak yönetim kurulu üyeliğine seçip ilk genel kurulun onayına sunacaktır. Bu yolla seçilen üye, onaya sunulduğu genel kurul toplantısına kadar görev yapacak ve onaylandığı takdirde selefinin süresini tamamlayacaktır (TTK md. 363).

Ancak, istifalar sonucunda yönetim kurulu üye sayısının toplantı nisabının altına düşmesi halinde yönetim kurulu boşalan üyelikler için seçim yapamayacak, bu durumda genel kurulun toplanarak yönetim kurulunu seçmesi gerekecektir. Örneğin, 7 üyeli yönetim kurulunda 3 üyenin istifa etmesi durumunda kalan üyeler seçim yapabilecektir. Bununla birlikte, istifa eden üye sayısı 3’ü aşarsa, artık yönetim kurulu, toplantı yeter sayısını kaybettiği için boşalan üyelikler için seçim yapamayacaktır.

Ancak, uygulamada bu tür (çoğunluğun) istifası halinde her defasında genel kurula gidilmesi sorunlu olmaktadır. Birden fazla üyenin istifası söz konusuysa üyelerin birer birer ya da yönetim kurulunun çoğunlukla toplanmasını imkansız hale getirmeyecek şekilde sıra ile ikişer üçer istifa etmesi, boşalan üyeliklerin doldurulmasından sonra ise diğerlerinin istifa etmeleri daha uygun olacaktır(12).

VII- SONUÇ

Anonim şirketlerde yönetim kurulu üyeleri, herhangi bir sınırlamaya tabi olmaksızın her zaman üyelikten istifa edebilir. İstifanın kabulü için yönetim kurulu veya genel kurulca bir karar alınması gerekli değildir. İstifa iç ilişkide, bu yöndeki beyanın şirkete ulaşmasıyla hukuki sonuç doğurur. İstifanın dış ilişkide iyi niyetli üçüncü kişiler bakımından etkili olabilmesi için ise ticaret siciline tescili gerekir. İstifa için belli bir şekil şartı bulunmamakla birlikte, ispat açısından bu işlemin yazılı olarak yapılması ve hatta istifayı içeren yazılı beyanın noter kanalıyla veya iadeli taahhütlü mektupla şirkete gönderilmesi uygun olacaktır.

Yönetim kurulu üyelerinin kendi iradeleriyle her zaman istifa etmeleri mümkün ise de, uygun olmayan zamanda istifa edilmesi ve bundan dolayı şirketin zarara uğraması halinde ilgili üye, şirketin doğan zararını Türk Borçlar Kanunu hükümleri uyarınca gidermekle yükümlü olacaktır.

KAYNAK       :   YAKLAŞIM EKİM 2014 

YAZAR           :    MUSTAFA YAVUZ

*           Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Başmüfettişi

(1)         14.02.2011 tarih ve 27846 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış ve 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

(2)         04.02.2011 tarih ve 27836 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış ve 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

(3)         Hayri DOMANİÇ, Anonim Şirketler Hukuku ve Uygulaması TTK Şerhi-II,İstanbul 1988, s. 480

(4)         Talha APAK, “Anonim Şirketlerde Yönetim Kurulu”,

https://www.alomaliye.com/Talha__apak_as_yonetim _kurulu.htm (Erişim: 06.08.2014)

(9)         Yrg. 11. HD.’nin, 10.10.2011 tarih ve E. 2010/1095, K. 2011/12434 sayılı Kararı.

(10)       Hasan PULAŞLI, Şirketler Hukuku Genel Esaslar, 2. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2013, s. 405

(11)       Mehtap POYRAZ, “Anonim Ortaklıklarda Yönetim Kurulu Üyeliğinin Sona Ermesi”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi,Eskişehir 1994, s. 67

(12)       Hayri DOMANİÇ, Anonim Şirketler Hukuku ve Uygulaması, C.2, Temel Yayınları, İstanbul 1985, s. 471