İÇİNDEKİLER                                                                                                   Sayfa No

1-YÖNETİM KURULU ÜYELERİ TARAFINDAN ORTAKLARLA

İLGİLİ OLARAK GERÇEKLEŞTİRİLECEK İŞLEMLER

1.1.Kooperatife kimler ortak olabilir?Kooperatifleri oluşturan                                  1

gerçek ve tüzel kişiler “Üye” olarak adlandırılabilir mi?

1.2.Kooperatife alınacak ortaklarda aranacak şartlar nedir?                                        1

1.3.Yabancı uyruklu kişiler kooperatife ortak olabilir mi?                                          1-2

1.4.Kooperatife girmek isteyen ortakların talepleri nasıl değerlendirilir?                   2

1.5.Kooperatiflerde yedek ortak alımı yapılabilir mi?                                                2

1.6.Kooperatife sonradan girecek ortaklardan fark alınabilir mi?                                2

1.7.Kooperatifteki payını devir eden ortaktan devir işlemi nedeniyle                        2

herhangi bir bedel alınabilir mi?

1.8.Ortaklıktan çıkmak isteyenler hakkında nasıl işlem yapılır?                                2

1.9.Ortağın ölümü halinde yönetim kurulunca izlenecek prosedür nedir?                  2-3

1.10.Yönetim kurulu hangi durumlarda ortaklar hakkında                                          3

ihraç kararı almalıdır?

1.11.İhraç edilecek ortaklar hakkında izlenecek prosedür nedir?                                3-4

1.12.Kooperatiften çıkan veya çıkarılan ortaklara yapılacak                          4

iade ve ödemeler ile bu ödentilerin yapılacağı süre nedir?

1.13.Ortaklık payı nedir?Bir ortak en fazla kaç pay taahhüt edebilir?                       4

1.14.Ortağın sahip olduğu ortaklık payı adedi oy hakkını etkiler mi?                        4

1.15.Bir paya birden fazla ortak sahip olabilir mi?                                                     4

1.16.Yabancı ülkelerde ikamet eden ortaklara tebligat ne şekilde yapılır?                  4-5

1.17.Kat mülkiyeti tapularının dağıtılmış olduğu kooperatiflerde                              5

tapusunu devreden ortağın ortaklık sıfatı sona erer mi?

1.18.Gelir-gider farkı nedir?                                                                                        5

1.19.Yedek akçe ayırımı ne şekilde yapılmalıdır?                                                       5

2-YÖNETİM KURULUNUN GENEL KURUL TOPLANTILARI İLE İLGİLİ GÖREV VE

SORUMLULUKLARI

2.1.Kaç türlü genel kurul toplantısı vardır ve hangi sürelerde yapılır?                       5

2.2.Genel kurul toplantı çağrısı kimler tarafından yapılabilir?                                    5

2.3.Tüm ortakların genel kurul toplantılarına katılma hakkı var mıdır?                      5

2.4.Genel kurul toplantılarına vekaleten iştirak edecek ortakları                                5-6

kimler temsil edebilir?

2.5.Genel kurul toplantılarındaki toplantı ve karar nisapları nedir?                           6

2.6.Genel kurul toplantısından önce yönetim kurulu üyelerince                                6

yapılması gereken işlemler nelerdir?

2.7.Genel kurul toplantılarına Bakanlık Temsilcisinin iştirak                         6

etmemesi halinde yapılması gereken işlemler nelerdir?

2.8.Genel kurul toplantısından sonra Bakanlığa ve Ticaret Sicili                                7

Memurluğu’na verilecek belgeler nelerdir?

2.9.Yönetim kurulu üyeleri genel kurulda kendi ibraları                                             7

esnasında oy kullanabilir mi?

2.10.Yönetim kurulu üyeleri genel kurul kararları aleyhine dava açabilir mi? 7

2.11.Anasözleşme değişikliklerinde yönetim kurulunca izlenecek                             7

prosedür nedir?

2.12.İki kooperatifin birleşme kararı alması halinde yönetim                         7-8

kurulunca yapılacak işlemler nelerdir?

3-YÖNETİM KURULU ÜYELERİNDE ARANACAK ŞARTLAR, YÖNETİM   KURULU

TOPLANTILARI, YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN GÖREV VE

YÜKÜMLÜLÜKLERİ

3.1.Yönetim kurulu üyelerinde aranacak şartlar nelerdir                                             8

ve bu şartlar kim tarafından araştırılır?

3.2.Yönetim kurulu üyeleri en az kaç kişiden oluşur ve görev                                    8

süreleri ne kadardır?

3.3.Yasada belirtilen şartları taşımayan veya kaybeden yöneticiler               8

hakkında hangi işlemler yapılır?

3.4.Yönetim kurulu görev bölüşümü ne şekilde yapılır?                                             8

3.5.Yönetim kurulu temsil ve imza yetkisini ne şekilde kullanır?                               9

3.6.Yönetim kurulu toplantıları ne şekilde yapılır?                                                    9

3.7.Yönetim kurulu toplantı nisabının kaybolması halinde                                        9-10

yapılacak işlemler nelerdir?

3.8.Yönetim kurulunun başlıca görev ve yetkileri nelerdir?                                        10

3.9.Yönetim kurulu Kooperatifin ticaret unvanını nasıl kullanmalıdır?                      10

3.10.Genel kurula ait olup yönetim kurulunca hiçbir şekilde                         10-11

kullanılamayacak devir ve yetkiler nelerdir?

3.11.Yönetim kurulu üyeleri aynı zamanda müdürlük görevine seçilebilir mi?           11

3.12.Yönetim kurulunun Kooperatifin aczi halinde yapması gereken                        11

işlemler nelerdir?

3.13.Yönetim kurulu üyelerine ödenecek yasal ödentiler nelerdir?                             11

Aynı zamanda Müdürlük görevini ifa eden yöneticilere(Murahhas üyelere)

ayrıca Müdürlük Ücreti ödenebilir mi?

3.14.Kooperatifte istihdam edilecek personelin işe alımı                                           12

ve özlük hakları nasıl belirlenir?

3.15.Yönetim kurulu üyelerinin arsa alımı ile satımında                                             12

dikkat edecekleri hususlar nelerdir?

3.16.Yönetim kurulu üyelerince ortaklık kaydına ilişkin olarak                                 12

yapılacak ilan ve reklamlarda dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir?

3.17.Yönetim kurulu sabit veya peşin bedelle ortaklık kaydı yapabilir mi?   12

3.18.Kendi aidat ödemelerini yerine getirmeleri esnasında                                         12-13

yönetim kurulunca dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir?Geciken ortak

aidatlarına bileşik faiz uygulaması yapılabilir mi?

3.19.Yönetim kurulu üyelerinin Kooperatif ile ticari muamele                                   13

yapmaları yasal mıdır?

4-EMANET USULÜ İLE İNŞAAT YAPIMINDA YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN

YÜKÜMLÜLÜKLERİ

4.1.İnşaatların yapım yöntemi yönetim kurulunca belirlenebilir mi?             13

4.2.Yönetim kurulu emanet komisyonuna seçilebilir mi?                                          13

4.3.Emanet komisyonuna seçilmiş yönetim kurulu üyelerine                                    13

bu amaçla kooperatif tarafından herhangi bir ödeme yapılabilir mi?

4.4.Emanet komisyonuna seçilmiş yönetim kurulunun çalışma                                 13-14

biçimi nasıl olmalıdır?

4.5.Yönetim kurulunca konut bedellerinin tespiti ile ilgili olarak                                14

yapılacak işlemler nelerdir?

4.6.Konutların ortaklara dağıtımında yönetim kurulunca                                           14

yapılması gereken işlemler nelerdir?

5-YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN TASFİYE İLE İLGİLİ GÖREV VE

YÜKÜMLÜLÜKLERİ

5.1.Yönetim kurulu üyeleri tasfiye kuruluna seçilebilir mi?                                       14

5.2.Tasfiyenin yönetim kurulunun görev ve yetkisi üzerindeki etkisi nedir? 14-15

5.3.Aynı zamanda tasfiye kurulu olarak görevlendirilen yönetim kurulu                   15

üyelerinin tasfiye ile ilgili olarak yapacakları işlemler nelerdir?

5.4.Tasfiyeye girmiş olan kooperatiflerde olağan genel kurul                                     15

toplantısı hangi tarihlerde yapılmalıdır?

5.5.Tasfiye halindeki kooperatiflerde toplantı ve karar nisabı nedir?             15

5.6.Ferdi mülkiyete geçilmiş kooperatiflerde site yönetimi                                        15-16

oluşturulması mümkün müdür?

6-YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN DİĞER GÖREV VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ

6.1.Yönetim Kurulu Üyelerinin Mal Bildiriminde Bulunmaları Gerekir mi? 16

6.2.Görevi sona eren yönetim kurulunun yapması gereken devir teslim                    16

işlemleri nelerdir?

6.3.Kooperatiflerin Avukat tutmak yükümlülükleri var mıdır?                                  16

7-YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN DENETİM İLE İLGİLİ GÖREV VE

YÜKÜMLÜLÜKLERİ

7.1.Yönetim kurulu üyelerinin Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nca yürütülen                16

denetimler ile ilgili ödev ve sorumlulukları nelerdir?

7.2.Denetçilerin inceleme görevlerini yerine getirmeleri esnasında                             17

yönetim kurulu üyelerine düşen ödevler nelerdir?

7.3.Yönetim kurulu toplantılarına Denetçiler iştirak edebilir mi?                               17

8-KOOPERATİFTE TUTULACAK DEFTERLER

8.1.Kooperatifte tutulacak defterler hangileridir?                                                       17

8.2.Kooperatiflerdeki belge düzeni ile tutulacak muhasebe                                        18

defterlerinde kayıt düzeni nasıl olmalıdır?

8.3.Kooperatifte tutulan defterler kaç yıl süre ile muhafaza edilir?                            18

8.4.Muhasebe defterlerinin kaybolması(zayi) halinde yönetim                                 18

kurulunca yapılması gereken işlemler nelerdir?

9.YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN HUKUKİ VE CEZAİ SORUMLULUKLARI

9.1.Anasözleşme ile atanan ilk Yönetim kurulu üyelerinin                                         19

Hukuki ve Cezai Sorumlulukları Nelerdir?

9.2.Yönetim Kurulu Üyelerinin cezai Sorumlulukları Nelerdir?                                 19

9.3.Yönetim kurulu üyelerinin Hukuki Sorumluluk Halleri Nelerdir?                        19-20

9.4.Yönetim kurulu üyeleri, müdürlerin verdikleri zararlardan                                   20

sorumlu tutulur mu?

9.5.Genel kurulda yapılan ibra işlemi ile yönetim kurulu                                           20

üyelerinin hukuki ve cezai sorumlulukları ortadan kalkar mı?

9.6.Genel kurulda ibra edilmeyen yönetim kurulu üyeleri görevine               20

devam edebilir mi?

10.KOOPERATİFLER İÇİN VERGİ REHBERİ                                                      20-22

 

 

 

1-YÖNETİM KURULU ÜYELERİ TARAFINDAN ORTAKLARLA İLGİLİ OLARAK GERÇEKLEŞTİRİLECEK İŞLEMLER

1.1.Kooperatife kimler ortak olabilir?Kooperatifleri oluşturan gerçek ve tüzel kişiler “Üye” olarak adlandırılabilir mi?  

Kooperatife tüm gerçek ve tüzel kişiler(Ticaret şirketleri, Dernekler, Vakıflar, Belediyeler, Kooperatifler vs.) ortak olabilir(KK Md.8, 9).

Yukarıda madde metninden de anlaşılacağı üzere, (gerek kuruluşta ve gerekse daha sonraki süreçlerde) Kooperatifi kuran veya kooperatifi oluşturan kişiler “Ortak” olarak adlandırılmakta, dolayısıyla, kooperatif ortaklarının “Üye” olarak nitelendirilmemesi gerekmektedir.

1.2.Kooperatife alınacak ortaklarda aranacak şartlar nedir?

Kooperatife ortak olmak için;

1-Medeni hakları kullanma yeterliliğine sahip olmak(18 yaşını tamamlamış, akli yeterliliğe sahip ve kısıtlı olmayan kişiler medeni hakları kullanma ehliyetine diğer adıyla fiil ehliyetine sahiptir.)

2-Ortak olmak isteğini belirten bir yazı ile yönetim kuruluna başvurmak(Varsa şahsi sorumluluk ve ek ödemeleri ayrıca kabul etmek),

3-Gerekli sermaye payını taahhüt etmek ve dörtte birini peşin ödemek,

4-Anasözleşmede belirtilen diğer şartları taşımak,

gerekmektedir(KK Md.8).

Yönetim kurulu üyeleri, mevcut ortaklar ile ortak olmak için başvuranların ana sözleşmede yazılı ortaklık şartlarını taşıyıp taşımadıklarını araştırmakla yükümlüdür(KK Md.8/2 Ek:2/2).

1.3.Yabancı uyruklu kişiler kooperatife ortak olabilir mi?

Gerek Kooperatifler Kanunu ve gerekse Bakanlığımızca hazırlanan tip ana sözleşmelerde yabancı uyruklu kişilerin kooperatif ortağı olmalarını engelleyen herhangi bir hüküm bulunmamakla birlikte, bu hususta yabancı uyruklu kişilerin Türkiye’de taşınmaz mal edinmeleri hakkındaki hükümler saklıdır.Yabancı gerçek ve tüzel kişilerin Türkiye’de taşınmaz edinmeleri, Tapu Kanununun 35’inci Maddesinde düzenlenmiş, bu maddede 2005 yılı sonlarında yapılan ve 2006 yılı başında yürürlüğe giren değişiklikle, yabancı uyruklu gerçek kişiler ile yabancı ülkelerde bu ülkelerin kanunlarına göre kurulan tüzel kişiliğe sahip ticaret şirketlerinin Ülkemizde taşınmaz edinimlerine ilişkin yeni esaslar getirilmiştir.Buna göre, Yabancı uyruklu gerçek kişiler, karşılıklı olmak ve kanuni sınırlamalara uyulmak kaydıyla, Türkiye’de işyeri veya mesken olarak kullanmak üzere, uygulama imar planı veya mevzii imar planı içinde bu amaçlarla ayrılıp tescil edilen taşınmazları edinebilirler.Yabancı ülkelerde kendi ülkelerinin kanunlarına göre kurulan tüzel kişiliğe sahip ticaret şirketleri, ancak özel kanun hükümleri çerçevesinde taşınmaz mülkiyeti ve taşınmazlar üzerinde sınırlı ayni hak edinebilirler.

Diğer yandan, yabancı uyruklu olup Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığına geçmemiş ortakların kooperatif yönetim ve denetim kurulu üyeliğine seçilmeleri imkanı bulunmamaktadır(KK Md.56, 65).

1.4.Kooperatife girmek isteyen ortakların talepleri nasıl değerlendirilir?

Kooperatife girmek isteyen ortaklar bu taleplerini belirten bir yazı ile yönetim kuruluna başvuruda bulunur, yönetim kurulunca yapılan değerlendirme sonucunda yasa ve ana sözleşmede belirtilen şartları taşıyan ortakların kabulü veya reddi ile ilgili yönetim kurulu kararı alınarak ilgiliye 15 gün içinde yazılı olarak bildirilir(KK Md.8 Anas.Md.11).

1.5.Kooperatiflerde yedek ortak alımı yapılabilir mi?

Kooperatiflerde yedek ortak adı altında ortaklık kaydı yapılamayacağı gibi yapılacak konut ve işyeri ile alınacak ortak sayısı genel kurulca belirlenir(KK Md.42).

Yönetim kurulu genel kurulca kararlaştırılan sayının üzerinde ortak kaydedemez(KK Md.8/3 Ek:2/1).

1.6.Kooperatife sonradan girecek ortaklardan fark alınabilir mi?

Kooperatife boş bulunan ortaklık payını almak suretiyle yeni girecek ortaklardan bir ortağın o tarihe kadar ödemiş olduğu tutar alınır.Bu miktardan daha fazla tahsilat yapılabilmesi ancak genel kurul kararı ile mümkündür(Anas.Md.11).

Yönetim kurulu, sonradan ortaklığa kabul edilecek kişilerden, diğer ortakların ödediğinden daha yüksek bedel talep edilmesi hususunda yetkili değildir(KK Md.42, Anasözleşme Md.11).

Yönetim kurulu yasa ve anasözleşme ile genel kurula verilmiş görev ve yetkileri kullanamaz(KK Md.42 59/8 Ek:2/1).

1.7.Kooperatifteki payını devir eden ortaktan devir işlemi nedeniyle herhangi bir bedel alınabilir mi?

Payını devir etmek suretiyle kooperatiften ayrılan ortaklardan bu devir işlemi nedeniyle herhangi bir fark veya ücret alınması yasal değildir.Bu durum, Kooperatifçiliğin esaslarından olan serbest giriş çıkış ilkesine aykırılık teşkil etmektedir.

1.8.Ortaklıktan çıkmak isteyenler hakkında nasıl işlem yapılır?

Her ortağın Kooperatiften çıkma hakkı vardır(KK Md.10).

Ortaklıktan çıkmak isteyenler bu taleplerini belirten bir yazı ile yönetim kuruluna başvuruda bulunur ve yönetim kurulunca bu hususta karar alınarak ortağa bildirilir.

Ortaklıktan çıkma hakkının kullanılması, ana sözleşmeyle en çok 5 yıl için sınırlandırılabilir.Ortağın hiçbir suretle Kooperatiften çıkamayacağına dair şartların hükmü yoktur(KK Md.11).

Çıkış ancak bir hesap yılı sonu için ve en az 6 ay önceden(1 Ocak 31 Aralık dönemini kullanan Kooperatiflerde Haziran ayı sonuna kadar) haber verilerek yapılır(KK Md.12).

Yönetim kurulu, anasözleşmeye uygun olarak yapılacak isteğe rağmen, bir ortağın kooperatiften istifasını kabulden kaçınacak olursa, ortak çıkma dileğini noter aracılığı ile Kooperatife bildirir.Bildiri tarihinden itibaren çıkma gerçekleşir(KK Md.13).

1.9.Ortağın ölümü halinde yönetim kurulunca izlenecek prosedür nedir?

Ortağın ölümü ile ortaklık sıfatı sona ermekle birlikte, ana sözleşmede hüküm bulunmak koşuluyla ölen ortağın mirasçılarının kooperatifte ortak olarak kalmaları sağlanabilir(KK Md.14).

Bu durumda, ortaklığın devam isteniyorsa ölen ortağın mirasçılarının veraset ilamını yönetim kuruluna sunmaları ve üç ay içinde aralarından bir temsilci seçerek kooperatife bildirmeleri gerekmektedir(Anas. Md.16).

1.10.Yönetim kurulu hangi durumlarda ortaklar hakkında ihraç kararı almalıdır?

Bakanlığımız tarafından (konut yapı kooperatifleri için )hazırlanan tip ana sözleşmelerde belirtildiği üzere,

-Anasözleşmede yazılı ortaklık şartlarını kaybedenler,

-Parasal yükümlülüklerini otuz gün geciktirmeleri üzerine yönetim kurulunca noter aracılığı ile yapılacak on günlük ilk ihtardan sonra yapılacak ikinci ihtarı takip eden bir ay içinde de bu yükümlülüklerini yerine getirmeyenler,

-Kur’a çekimi sonunda kendilerine düşen konutları kabul etmeyenler,

-Tapuda kendi adlarına tescilinden önce konutlarında yaptıkları tahribat veya tadilatı yazılı ihtara rağmen düzeltmeyenler,

-Kooperatifin para, mal ve belgeleri üzerinde işledikleri suçlardan dolayı mahkum olanlar,

Ortaklıktan çıkarılır(Anas. Md.14).

Kooperatif ortaklığından çıkarılmayı gerektiren sebepler anasözleşmede açıkça gösterilir.Ortaklar anasözleşmede açıkça gösterilmeyen sebeplerle ortaklıktan çıkartılamazlar(KK Md.16/1 Ek:2/2).

1.11.İhraç edilecek ortaklar hakkında izlenecek prosedür nedir?

Ortaklıktan çıkarılma kararı gerekçeleri ile birlikte yönetim kurulu karar defterine ve ortaklar defterine yazılır.Kararın yönetim kurulunca imzalanmış örneği çıkarılan ortağa tebliğ edilmek üzere on gün içinde notere tevdi edilir.Bu ortak tebliğ tarihinden itibaren üç ay içinde itiraz davası açabilir veya aynı süre içinde genel kurula itiraz edebilir.Bu itiraz, ilk toplanacak genel kurula sunulur.Ortağın genel kurulca verilen karara karşı itiraz hakkı mevcuttur.

Üç aylık süre içinde itiraz ve dava edilmeyen çıkarılma kararları kesinleşir(KK Md.16).

Ortak hakkındaki çıkarılma kararı;

-Çıkarılmaya ilişkin yönetim kurulu kararının ortağa tebliğ edildiği tarihten itibaren üç aylık süre içinde mahkemeye veya genel kurula götürülmemiş kararlarda bu sürenin dolması ile,

-Ortağın itirazı üzerine genel kurulca görüşülmüş ve onaylanmış çıkarılma kararlarında genel kurul kararının ortağa tebliğinden itibaren üç aylık süre içinde,

-Gerek yönetim kurulunun ve gerekse genel kurulun kararı üzerine tebliğ ve karar tarihinden itibaren üç ay içinde mahkemeye götürülmüş çıkarılma kararlarında temyiz aşaması dahil olmak üzere ilgili yargı makamının nihai karar tarihinde,

kesinleşir.

Haklarında çıkarma kararı kesinleşmeyen ortakların yerine yeni ortak alınamaz ve bu kişilerin ortaklık hak(genel kurula katılma, oy kullanma gibi) ve yükümlülükleri(aidat ödemesi gibi) çıkarılma kararı kesinleşinceye kadar devam eder(EK:16/5 Ek:2/1).

Yukarıdaki madde metninden de anlaşılacağı üzere, ortak, hakkındaki çıkarılma kararı kesinleşinceye kadar genel kurul toplantılarına iştirak edebilecek, bu arada, diğer ortaklar gibi aidat ve diğer mali yükümlülüklerini de yerine getirecektir.

Yönetim kurulu, ortağa gönderilen 1. ve 2. ihtarlardaki borç miktarlarının birbirinin aynı olmasına ve borcun anapara ve gecikme zammı miktarlarının ayrı ayrı ve anlaşılır biçimde yazılmış olmasına dikkat etmelidir.

1.12.Kooperatiften çıkan veya çıkarılan ortaklara yapılacak iade ve ödemeler ile bu ödentilerin yapılacağı süre nedir?

Kooperatiften çıkan veya çıkarılan ortakların kooperatif varlıkları üzerindeki hakları anasözleşmede gösterilir.Bu haklar, yedek akçeler hariç olmak üzere ortağın ayrıldığı yıl bilançosuna göre hesaplanır.

Bu ortakların alacak ve hakları bunları isteyebilecekleri günden başlayarak 5 yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.

Çıkan veya çıkarılan ortakların sermaye veya mevduatından kısmen veya tamamen yoksun kalacağı yönündeki kısıtlamaların hükmü yoktur(KK Md.17).

1.13.Ortaklık payı nedir?Bir ortak en fazla kaç pay taahhüt edebilir?

Kooperatife giren her şahıstan en az bir ortaklık payı alınması gerekir.

Bir ortaklık payının değeri 1 YTL’dir.Kooperatife giren ortaklar en çok 5000 pay taahhüt edebilirler.

Bir kaç pay bir ortaklık senedinde gösterilebilir(KK Md.19).

1.14.Ortağın sahip olduğu ortaklık payı adedi oy hakkını etkiler mi?

Sahip olduğu ortaklık payı ne olursa olsun her ortak genel kurulda yalnız bir oya sahiptir(KK Md.48).

1.15.Bir paya birden fazla ortak sahip olabilir mi?

Esas itibariyle bir ortağın en az bir ortaklık payı alması zorunlu bulunmakla birlikte, bir paya birden fazla şahsın sahip olması halinde sermaye payı kooperatife karşı bölünemeyeceğinden hissedarlar aralarından seçebilecekleri ortak bir temsilci aracılığıyla ortaklık haklarını kullanabileceklerdir(KK Md.98 TTK Md.400).

Bir paya birlikte sahip olan şahısların aralarında yapmış oldukları anlaşmalar kooperatifi bağlamamakla birlikte bu durumdaki kişiler müşterek bir temsilci tayin etmedikleri takdirde kooperatif tarafından bunlardan birine yapılacak tebliğ hepsi hakkında geçerli olacaktır.  

1.16.Yabancı ülkelerde ikamet eden ortaklara tebligat ne şekilde yapılır?

Kooperatifler, esas itibariyle Tebligat Kanunu uyarınca tebligat yaptırmazlar, bununla birlikte kooperatiflerin noter aracılığıyla yaptıracakları tebligatlar 7201 sayılı Tebligat Kanunu kapsamına girmektedir.

Dolayısıyla, yurt dışında ikamet eden ortaklara yasal olarak noter aracılığı ile yapılması gereken(çıkarılma kararı, çıkarılma kararına esas ihtar yazıları) tebligatlar, anılan kanunun 25. maddesine uygun olarak yerine getirilmek üzere notere tevdi edilir.

Bununla birlikte, yeterli adres araştırması yapıldığı halde adresi tespit edilemeyen kooperatif ortaklarına noter kanalıyla yapılması gereken tebligatlar, Tebligat Kanunu’nun 28. maddesi kapsamında ilanen tebliğ şeklinde yapılır.

1.17.Kat Mülkiyet tapularının dağıtılmış olduğu kooperatiflerde tapusunu devreden ortağın ortaklık sıfatı sona erer mi?

Anasözleşmesinde aksine hüküm bulunmadığı takdirde, konut veya işyeri adına tescil edilen ortağın, tapu devri suretiyle konutunu veya işyerini üçüncü bir şahsa satması halinde(ortaklığını da devretmediği, çıkmadığı veya çıkarılmadığı sürece) kooperatifteki ortaklığı devam eder ve aynı şartlar altında konut veya işyerini satan yönetim kurulu üyesinin de görevi sona ermez(Dayanak; Bakanlık görüşleri).

1.18.Gelir-gider farkı nedir?

Anasözleşmede aksine hüküm bulunmadığı takdirde ortaklarla yapılan işlemlerden bir yıllık faaliyet sonucunda elde edilen gelirin tamamı gelir gider farkı olarak kooperatifin yedek akçelerine eklenir.

Gelir gider farkının ortaklar arasında bölüşülmesi öngörülmüş ise bu bölünme ortakların Kooperatifle yaptıkları işlemler oranında yapılır(KK Md.38).

1.19.Yedek akçe ayırımı ne şekilde yapılmalıdır?

Gelir gider farkının en az % 10’u yedek akçeye ayrılmadıkça ortaklara dağıtım yapılmaz(KK Md.39).

2-YÖNETİM KURULUNUN GENEL KURUL TOPLANTILARI İLE İLGİLİ GÖREV VE SORUMLULUKLARI

2.1.Kaç türlü genel kurul toplantısı vardır ve hangi sürelerde yapılır?

Kooperatiflerde genel kurul olağan ve olağanüstü olmak üzere iki şekilde toplanabilir.

Olağan toplantının en az yılda bir defa ve her hesap devresi sonundan itibaren 6 ay içinde yapılması(En geç ertesi yılın Haziran ayı sonuna kadar) zorunludur(KK Md.45 Ek:2/2).

2.2.Genel kurul toplantı çağrısı kimler tarafından yapılabilir?

Genel kurulu toplantıya çağırmak görevi yönetim kuruluna aittir.Ancak gerektiğinde denetçiler kurulu, Kooperatifin ortağı olduğu üst birlik ve tasfiye memurları genel kurulu toplantıya çağırabilir(KK Md. 43).

2.3.Tüm ortakların genel kurul toplantılarına katılma hakkı var mıdır?

Üç ay önce ortak olmayanlar hariç her ortağın genel kurula katılma hakkı mevcut olmakla birlikte, yapı kooperatiflerinde ortakların genel kurula katılmaları için bu şart aranmaz(KK Md.26).

2.4.Genel kurul toplantılarına vekaleten iştirak edecek ortakları kimler temsil edebilir?

Bir ortak yazı ile izin vermek(vekalet belgesi) suretiyle oyunu genel kurulda başka bir ortağa kullandırabilir.Ortak sayısı 1000’den fazla olan kooperatiflerde anasözleşmede hüküm bulunması halinde ortağın en çok 9 olmak üzere birden fazla ortağı temsil etmesi mümkündür(KK Md.49).

Eş ve birinci derece akrabalar için(ortağın eşi, ortağın kendisinin ve eşinin anne ve babası ile ortağın çocukları 1. derece akraba olup, kardeşler 2. derece hısımlardır) ortağı genel kurulda temsil edebilir.

2.5.Genel kurul toplantılarındaki toplantı ve karar nisapları nedir?

Genel kurul toplantılarına ilişkin nisaplar anasözleşmede gösterilir.Ancak yapı kooperatiflerinin genel kurul toplantılarında ortakların en az 1/4’ünün şahsen veya temsilen hazır bulunmaları gerekmektedir(KK Md.45/3).

Kararlar mevcudun yarıdan fazlası ile alınır(Anasözleşme Md.33/2).

2.6.Genel kurul toplantısından önce yönetim kurulu üyelerince yapılması gereken işlemler nelerdir?

Genel kurula katılma hakkına sahip olan ortaklar toplantı tarihinden en az 30 gün önce ve en çok iki ay içinde taahhütlü mektupla gerektiğinde gazete, gazete olmayan yerlerde mahalli örf ve adete göre ilan yoluyla toplantıya davet edilir.Davet yazıları elden imza karşılığı da ortaklara teslim edilebilir(Anas. Md. 28).

Yönetim kurulunca belirlenen gündem, toplantı çağrısına ve ilana yazılarak genel kurul toplantısından önce yönetim kurulu faaliyet raporu, denetim kurulu raporu, bilanço, gelir gider tablosu, tahmini bütçe, Hazirun(Ortaklar) Cetveli tanzim edilir.Ortaklara gönderilen davet yazılarına, vekaleten oy kullanacak ortaklar için matbu vekalet belgeleri eklenebilir.Dörtten az olmamak üzere kayıtlı ortakların en az 1/10’u tarafından genel kurul toplantısından en az 20 gün önce yazılı olarak bildirilecek hususların gündeme konulması zorunludur(KK Md.46/2).

Ortakların bilgi edinmelerini sağlamak açısından Bilanço, gelir gider tablosu ile denetim kurulu raporu olağan genel kurul toplantısından en az 15 gün önce ve bir yıl süre ile kooperatif merkezinde asılı bulundurulur.Talep eden ortaklara da bilanço ile gelir gider tablosunun bir örneği verilir(KK Md.24).

Ayrıca toplantı tarihi, yeri ve gündemi toplantıdan en az 15 gün önce ilgili bakanlığa(İl Sanayi ve Ticaret Müdürlüğü’ne) yazılı olarak bildirilir(KK Md.45/4).

Bu bildirime, Bakanlıkça tespit edilen miktardaki temsilci ücretinin ilgili Maliye veznesine yatırıldığını gösteren belge eklenerek toplantıda temsilci bulundurulması talep edilir(Anas.Md.30).

Temsilci ücretleri,

-Ankara dahil(İstanbul hariç) il merkezlerinde Defterdarlık Muhasebe Müdürlüklerine;

-İstanbul’da Sanayi ve Ticaret Müdürlüğü’nün yazısı üzerine ilgili Malmüdürlüğüne,

-İlçelerde ve ilçelere bağlı yerleşim yerlerinde Malmüdürlüklerine yatırılır.

Talep edilip ücreti de ödenmesine rağmen temsilcinin gelmemesi halinde Kooperatifin başvurusu üzerine, ödediği temsilci ücreti kooperatife iade olmaktadır.

2.7.Genel kurul toplantılarına Bakanlık Temsilcisinin iştirak etmemesi halinde yapılması gereken işlemler nelerdir?

Yönetim kurulunca usulüne uygun olarak başvuru yapıldığı halde temsilci toplantıya katılmaz ise toplantıyı yürütmek üzere mahalli idare amirine durum yazılı olarak bildirilir, buna rağmen temsilci gelmez ise bir saat beklendikten sonra toplantıya başlanır(KK Md.87).

2.8.Genel kurul toplantısından sonra Bakanlığa ve Ticaret Sicili Memurluğu’na verilecek belgeler nelerdir?

Genel kurul toplantı tarihinden itibaren en geç bir ay içinde yönetim ve denetim kurulu raporları ile bilanço ve gelir gider cetvelleri, genel kurul toplantı tutanağı ile ortaklar cetvelinin ve istenebilecek diğer belgelerin onaylı birer örneği kooperatifin faaliyet merkezindeki Sanayi ve Ticaret İl Müdürlüğü’ne tevdi edilir(Anas.Md.41).

Ayrıca yönetim kurulu, genel kurulu takiben genel kurul toplantı tutanağının tasdikli bir sureti ile toplantı ile ilgili diğer belgeleri(Hazirun cetveli, yönetim ve denetim kurulu raporları, görev bölüşümü ile ilgili yönetim kurulu kararı gibi) ivedi olarak ticaret sicil memurluğuna verir ve bu tutanaktaki tescil ve ilana tabi hususları tescil ve ilan ettirir(TTK Md.378, KK Md.3).

2.9.Yönetim kurulu üyeleri genel kurulda kendi ibraları esnasında oy kullanabilir mi?

Kooperatif işlerinin görülmesine herhangi bir suretle katılmış olanlar(Dolayısıyla yönetim kurulu) yönetim kurulunun(kendi) ibrasına ait kararlarda oylamaya katılamazlar(KK Md.50).

2.10.Yönetim kurulu üyeleri genel kurul kararları aleyhine dava açabilir mi?

Yönetim kurulu kanuna, ana sözleşme hükümlerine ve iyi niyet esaslarına aykırı olduğu iddiası ile genel kurul kararları aleyhine toplantıyı izleyen günden başlamak üzere bir ay içinde Kooperatif merkezinin bulunduğu yerdeki mahkemeye başvurabilir.Kararların yerine getirilmesi yönetim kurulu üyelerinin şahsi sorumluluklarını gerektirdiği takdirde söz konusu dava yönetim kurulu üyelerinden her biri tarafından da açılabilir(KK Md.53).

Genel kurul kararları aleyhine iptal davası açılmış ise bu durum ve duruşmanın yapılacağı gün yönetim kurulu tarafından usulen ilan edilir(KK Md.53).

2.11.Anasözleşme değişikliklerinde yönetim kurulunca izlenecek prosedür nedir?

Kooperatif anasözleşmesinin değiştirilmesi de kuruluştaki usullere bağlıdır(KK Md.3).

Bu bağlamda, anasözleşmede değişiklik yapılması isteniyorsa;

-Öncelikle anasözleşme değişikliği için yönetim kurulu kararı alınmalı,

-Değişiklik taslağı eski ve yeni maddeler şeklinde on nüsha olarak hazırlanarak notere tasdik ettirilmeli,

-Tasdikli maddeleri gösterir belgeler izin merciine(Sanayi ve Ticaret İl Müdürlüğü’ne) sunularak izin alınmalı,

-Daha sonra değişiklik için genel kuruldan izin alınmalı(Anasözleşme değişikliklerinde fiilen kullanılan oyların 2/3’ünün onayı gerekmektedir),

-Usulüne uygun olarak genel kurulda karar alındıktan sonra genel kurul kararı notere tasdik ettirilerek Ticaret Sicili Memurluğuna verilerek ilan ve tescil ettirilmelidir.

2.12.İki kooperatifin birleşme kararı alması halinde yönetim kurulunca yapılacak işlemler nelerdir?

Bir kooperatif bütün aktif ve pasifiyle diğer bir kooperatif tarafından devralınmak suretiyle dağıldığı takdirde, devralan kooperatifin yönetim kurulu dağılan kooperatifin tasfiye hakkındaki hükümlerine göre alacaklarını bildirmeye çağırır, dağılan kooperatifin malvarlığı, borçları ödeninceye veya teminata bağlanıncaya kadar ayrı olarak idare edilir.Yönetimi, devralan kooperatifin yönetim kurulu üyeleri üzerine alır.Devralınan Kooperatifin dağılması ticaret siciline tescil ettirilir, borçları ödendikten veya teminata bağlandıktan sonra kooperatifin kaydı sildirilir(KK Md.84).

3-YÖNETİM KURULU ÜYELERİNDE ARANACAK ŞARTLAR, YÖNETİM KURULU TOPLANTILARI, YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN GÖREV VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ

3.1.Yönetim kurulu üyelerinde aranacak şartlar nelerdir ve bu şartlar kim tarafından araştırılır?

Kooperatif yönetim kuruluna seçilebilmek için kooperatif ortağı olmanın yanı sıra,

-Türk vatandaşı olmak,

-Aynı türde başka bir kooperatifin yönetim kurulu üyesi olmamak,

-Türk Ceza Kanunu’nun zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, görevi suistimal, sahtekarlık, hırsızlık, dolandırıcılık, hileli iflas, emniyeti suistimal ve Devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlara ilişkin hükümlerine veya 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’na göre mahkum olmamak

Şartlarını taşımak gerekmektedir.

Göreve seçilen yönetim kurulu üyeleri yukarıda yer alan şartları taşıdıklarını ispat etmek amacıyla, Nüfus cüzdan fotokopisi, Adli Sicil Belgesi ile aynı türde başka bir kooperatifte yöneticilik görevleri olmadığına dair yazılı beyanlarını kooperatife sunarlar, bu belgeler her yöneticiye ayrı bir dosya açmak suretiyle kooperatifte muhafaza edilir.

Haklarında yukarıdaki suçlarla ilgili olarak kamu davası açılmış olanların görevleri ilk genel kurul toplantısına kadar devam etmekle birlikte, yönetim kurulu tarafından bu durumdaki üyelerin azli veya göreve devamı hakkında karar alınmak üzere yapılacak ilk genel kurul gündemine madde konulur(KK Md.56).

Ayrıca, yönetim kurulu üyeleri ile kooperatif denetçileri arasında 3. dereceye kadar kan veya sıhri hısımlık ile iş ortaklığı bulunmamalıdır(Anas. Md.53).

3.2.Yönetim kurulu üyeleri en az kaç kişiden oluşur ve görev süreleri ne kadardır?

Yönetim kurulu ortaklar arasından genel kurulca seçilen en az üç üyeden kurulur.Genel kurulca, asil üye kadar yedek üye seçimi yapılır, yedek üyelerin de kooperatif ortağı olmaları şarttır(KK Md.55).

Yönetim kurulu üyeleri en çok 4 yıl için seçilebilirler.Anasözleşmede aksine hüküm bulunmadığı takdirde tekrar seçilmeleri mümkündür(KK Md.57).

3.3.Yasada belirtilen şartları taşımayan veya kaybeden yöneticiler hakkında hangi işlemler yapılır?

Yönetim kurulu üyelerinin üyelik şartları Denetçiler tarafından araştırılır.Bu şartları taşımadıkları halde seçilenler ile sonradan kaybedenlerin görevlerine yönetim kurulunca son verilir(KK Md.56/2 Ek:2/3).

3.4.Yönetim kurulu görev bölüşümü ne şekilde yapılır?

Yönetim kurulu üyeleri, genel kurulda yapılan seçimi takiben yapacakları ilk toplantıda aralarından bir başkan, bir ikinci başkan, gereğine göre de birer katip ve muhasip üye seçerek görev bölümü yapar ve görev bölüşümü ile ilgili hususları karar defterine işleyerek imzalarlar(Anas.Md.45).

3.5.Yönetim kurulu temsil ve imza yetkisini ne şekilde kullanır?

Kooperatif namına düzenlenen belgelerin geçerli olabilmesi için Kooperatif unvanı altında temsile yetkili olanlardan ikisinin imzasının evrak üzerinde bulunması gereklidir(Anas.Md.46).

Yönetim kurulu, Kooperatifi temsil ve kooperatif adına imza atmaya yetkili olanları kararla tespit ederek bu kararın noterlikçe onaylanmış bir suretini imzalarla birlikte tescil edilmek üzere Ticaret Sicili Memurluğuna verir(Anas. Md.46).

3.6.Yönetim kurulu toplantıları ne şekilde yapılır?

Yönetim kurulu başkanın bulunmadığı zamanda ikinci başkanın çağırısı ile üyelerin en az yarıdan bir fazlası ile toplanır, kararlar mevcut üyelerin çoğunluğu tarafından verilir.Örneğin üç kişiden oluşan yönetim kurulunun toplanabilmesi için üç üyenin katılımda bulunması ve en az iki üyenin karar alması yeterli olacaktır.Üyelerin eşitliği halinde keyfiyet gelecek toplantıya bırakılır.Bu toplantıda da eşitlik olursa söz konusu teklif reddedilmiş sayılır(Anas. Md.45).

Toplantıda bulunmayan üyeleri temsilen oy kullanılamaz.Üyeler, kişisel menfaatlerini ilgilendiren hususların görüşülmesi esnasında toplantıya katılamazlar.

Mazeretsiz olarak üst üste üç toplantıda hazır bulunmayan üye çekilmiş sayılır.

Toplantı en az ayda bir defa ve kooperatif merkezinde yapılır.Ancak, üyelerin çoğunluğunun onaylaması ile başka bir yerde de yapılabilir.

Alınan kararlar tarih ve numara sırasıyla yönetim kurulu karar defterine işlenir.Karar defterine her yıl 1’den başlamak ve yıl sonunda sona ermek üzere numara verilir.Tüm üyelerin isimleri kararın baş tarafına yazılır ve alt tarafı toplantıya katılanlarca isim yazılarak imzalanır.

Verilen kararlara karşı olan üyelerle çekimser oy kullananlar, karşı olma ve çekimser kalma sebeplerini kararın altına yazarak imzalarlar.

Hakkında daha sonradan iptal kararı verilen yönetim kurulu kararlarının üzeri çizilmez veya karalanmaz.Bunun yerine iptali kararlaştırılan kararın tarih ve sayısı alınacak yeni bir yönetim kurulu kararında belirtilerek söz konusu karar hükümsüz kılınır.

3.7.Yönetim kurulu toplantı nisabının kaybolması halinde yapılacak işlemler nelerdir?

Yönetim kurulu toplantı nisabını kaybetmemiş diğer bir ifadeyle toplanabilecek yasal nisaba sahip ise boşalan üyelik için,

-Yedek üye mevcut ise sıradaki yedek üye yönetim kurulunca yazılı olarak göreve çağırılır,

-Yedek üye yoksa yönetim kurulu gerekli şartları taşıyan ortaklar arasından birini geçici olarak seçip ilk toplanacak genel kurulun onayına arz eder(TTK Md.315).

Herhangi bir sebeple yönetim kurulunun toplantı nisabını kaybetmesi(toplanamaması) halinde;

-Yedek üye mevcut ise boşalan yönetim kurulu üyeliklerine denetim kurulu tarafından hemen yeteri kadar yedek üye çağırılır(KK Md.56/4),

-Yedek üye olmaması halinde yeni yönetim kurulu üyelerini belirlemek amacıyla genel kurul hemen denetçiler veya Kooperatif üst birliği tarafından toplantıya çağırılmalıdır(Anas Md.47).  

3.8.Yönetim kurulunun başlıca görev ve yetkileri nelerdir?

Yönetim kurulunun esas itibariyle,

-Kooperatifin amaç ve menfaatleri ile genel kurulca belirlenen esaslara uygun arsa bulmak, arsa teminine yönelik çalışmaları yapmak, arsa kat karşılığı alınmış ise bu hususu tapuya şerh ettirmek, imar planı ve parselasyon ile imalatlarla ilgili plan, proje ve haritaları yaptırmak,

-Yıllık bilanço ile gelir-gider hesabının hazırlanmasını sağlamak,

-Olağan genel kurul toplantılarına sunulacak faaliyet raporlarını hazırlamak ve toplantı esnasında ortakların bilgisine sunmak,

-Ortaklar ile ortak olmak için başvuranların ana sözleşmede belirtilen şartları taşıyıp taşımadıklarını araştırmak, ortaklığa kabul, ortaklıktan çıkarma işlemleri hakkında karar vermek,

-Kooperatif amaçlarının gerçekleşmesinde kullanılmak üzere ilgili kuruluşlardan borç para almak,

-Kooperatif gelirlerini tahsil, ödemelerini tediye etmek, Kooperatife yapılan bağışları kooperatif amaçlarına uygun işlerde kullanmak,

-Bakanlık ve diğer resmi kurumlarca istenilen her türlü belge ve evrakı tedarik etmek, bilgi vermek, denetim için gönderilen yetkili elemanlara gerekli kolaylığı göstermek,

-Kooperatifi resmi dairelerde, mahkemelerde ve üçüncü şahıslara karşı temsil etmek,

-ibra etmek, dava açmak, sulh olmak veya davadan vazgeçmek,

-Genel kuruldan karar almak şartıyla kooperatifin taşınır ve taşınmaz mallarını satmak, rehine koymak veya mülkiyetlerini aktarmak,

-Kooperatifte istihdam edilecek personeli belirlemek,

-Kamu kaynaklı kredi kullanımı için kooperatif gayrimenkullerini ipotek ettirmek,

-Kooperatif denetçilerinin inceleme görevlerini yerine getirmeleri esnasında gerekli belgeleri tetkike hazır etmek ve gereken kolaylığı göstermek,

-Genel kurul toplantısı gündemini belirlemek ve toplantıya çağrı, Bakanlık temsilcisi talebi gibi toplantı öncesi görevler ile genel kurulu takiben toplantıya ilişkin muhtelif belgeleri ilgili kurum ve kuruluşlara sunmak,

gibi görev ve yetkileri bulunmaktadır.

3.9.Yönetim kurulu Kooperatifin ticaret unvanını nasıl kullanmalıdır?

Yönetim kurulu, Kooperatifin ticaret unvanının kooperatif bürosunun giriş cephesine herkes tarafından kolayca görülebilecek bir yerine okunaklı bir şekilde yazılmasını sağlar ve kooperatifle ilgili işlemleri ticaret unvanını kullanmak suretiyle yerine getirir(TTK Md.41).

3.10.Genel kurula ait olup yönetim kurulunca hiçbir şekilde kullanılamayacak yetkiler nelerdir?

Yönetim kurulu aşağıda belirtilen ve genel kurula ait olan yetkileri –genel kurulda yetki devri veya görevlendirme yapılmış olsa dahi– kullanamaz.

-Bilanço ve gelir gider hesaplarını inceleyerek kabul veya reddetmek,

-Yönetim ve denetim kurulu üyelerinin seçimi, ibrası, azli gibi hususlarda karar almak,

-Yönetim ve denetim kurulu üyelerinin ücretlerini belirlemek,

-Ortaklardan tahsil edilecek tüm aidat ve sair ödentileri belirlemek, gecikme halinde uygulanacak esasları tespit etmek,

-Üst birliğe girmeye ve görevlendirilecek temsilciye karar vermek,

-Gayrimenkul alım ve satımında izlenecek usul ile alınacak gayrimenkulün niteliği, yeri ve azami fiyatını, satılacak gayrimenkulün asgari fiyatını belirlemek,

-İmalat ve inşaat işlerinin yaptırılma yöntemini tespit etmek,

-Kooperatifin dağılması hakkında karar vermek, tasfiye kurulunu seçmek.

3.11.Yönetim kurulu üyeleri aynı zamanda müdürlük görevine seçilebilir mi?

Yönetim kurulu alacağı bir karar ile yönetim kurulu üyelerinden bir veya birkaçını kooperatifi temsil yetkisini haiz murahhas üye olarak seçebilir.Murahhas üyelerin seçilmesi ve değiştirilmesi ticaret siciline tescil ettirilir(Anas. Md.50).

3.12.Yönetim kurulunun Kooperatifin aczi halinde yapması gereken işlemler nelerdir?

Kooperatifin aciz halinde bulunduğunu diğer bir ifadeyle Kooperatifin mali durumunda ciddi sarsılma olduğu yönünde belirtilerin oluşması halinde yönetim kurulu piyasa fiyatlarını esas almak suretiyle bir bilanço tanzim eder.Bu bilanço kooperatif varlıklarının borçlarını artık karşılayamayacağını gösteriyorsa yönetim kurulu durumu Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’na bildirerek genel kurulu olağanüstü toplantıya çağırır.

Diğer yandan, pay senetleri çıkarılmış olan bir kooperatifte son yılın bilançosunda kooperatif varlığının yarısı karşılıksız kalırsa yönetim kurulu genel kurulu hemen toplantıya çağırır.Aynı zamanda Kooperatif faaliyet merkezinin bulunduğu mahaldeki Ticaret Mahkemesi ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığına bilgi verir.Ancak, ortakları ek ödemelerle yükümlü kooperatiflerde bilançodaki açık üç ay içinde ek ödemelerle kapatılamadığı takdirde Sanayi ve Ticaret Bakanlığı haberdar edilir(KK Md.63).

3.13.Yönetim kurulu üyelerine ödenecek yasal ödentiler nelerdir?Aynı zamanda Müdürlük görevini ifa eden yöneticilere(Murahhas üyelere) ayrıca Müdürlük Ücreti ödenebilir mi?

Yönetim kurulu üyelerine aylık ücret veya huzur hakkı ile risturn ve yolluk dışında hiçbir ad altında başkaca ödeme yapılamayacağı gibi bu ödentilerin genel kurul tarafından belirlenmesi şarttır(KK Md.56/6 Ek:2/1).

Aynı zamanda Müdürlük görevini üstlenmiş olan yönetim kurulu üyesine “Müdürlük Ücreti” veya “Murahhaslık Ücreti” adı altında bir ödeme belirlenemez.Bununla birlikte, bu durumdaki üyeye yapacağı hizmet de göz önünde bulundurulmak suretiyle diğer yöneticilere ödenecek ücretten yüksek miktarda aylık ücret veya huzur hakkı verilmesi genel kurulca kararlaştırılabilir.

Ayrıca, gerek yönetim kurulu üyelerinin kooperatif çalışanı olmamaları ve gerekse Kooperatif yöneticilerine yapılacak ödemelerin kooperatifler yasasında açıkça belirlenmiş olması nedeniyle yöneticiler adına Kooperatif tarafından sigorta ödemesi, ihbar veya kıdem tazminatı veya bunlara benzer ödemelerin yapılması yasal düzenlemelere uygun düşmemekte ve ilgililerin cezai sorumluluklarını gerektirmektedir.

3.14.Kooperatifte istihdam edilecek personelin işe alımı ve özlük hakları nasıl belirlenir?

Yönetim kurulu kooperatifi temsil ve idare eden organ olması sebebiyle kooperatif işlerinin gerekli kıldığı personelin istihdamına karar verir(Anas. Md.51).

İstihdam edilecek personele verilecek ücretler yönetim kurulu tarafından belirlenir ve fakat yapılacak mali ödemeler genel kurul toplantılarına sunulan tahmini bütçelerde gösterilmek suretiyle ortaklara duyurulur.

Yönetim kurulu, görevlendirdiği personeli her zaman azledebilir(KK Md.64).

3.15.Yönetim kurulu üyelerinin arsa alımı ile satımında dikkat edecekleri hususlar nelerdir?

Kooperatif tarafından alınacak gayrimenkulün alımında izlenecek usul ile gayrimenkulün niteliği, yeri ve azami fiyatı genel kurul tarafından açıkça belirlenir(KK Md.42, 59/8, Ek:2/1).

Alınacak gayrimenkulün kooperatifin amacına uygun olması gerekir(KK Md.59/5).

Alınacak gayrimenkulün tapu devri veya tapuya şerh verdirilecek satış vaadi sözleşmesi ile temini şarttır(KK Md.59/4 Ek:2/1). 

Kooperatife ait gayrimenkulün satımında takip edilecek yöntem ile gayrimenkulün asgari satış fiyatı da genel kurulca belirlenmeli, yönetim kurulu bu hususta genel kurula ait yetkiyi kullanmamalıdır(KK Md.42, 59/8 Ek:2/1).

3.16.Yönetim kurulu üyelerince ortaklık kaydına ilişkin olarak yapılacak ilan ve reklamlarda dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir?

Kooperatif tarafından tanıtma ve ortak kaydetmek amacıyla yapılacak ilan, reklam ve açıklamalar eksik ve gerçeğe aykırı olmamalı ve yanıltıcı bilgi ve unsurlar taşımamalıdır(KK Md.59/7 Ek:2/1).

Aynı şekilde Kooperatif yönetim kurulu üyelerinin kamuya yaptıkları beyanlar veya genel kurula sundukları rapor ve öneriler gerçeğe aykırı bilgiler içermemelidir(TCK Md.164).

3.17.Yönetim kurulu sabit veya peşin bedelle ortaklık kaydı yapabilir mi?

Yönetim kurulunun, bazı ortaklardan sabit bedel tayin etmek suretiyle bir defada ödenmek üzere aidat alarak bu ortağı genel kurulda belirlenecek aidatların dışında tutması gibi bir yetkisi bulunmamakta, kooperatifler yasasında da peşin ödeme gibi bir tahsilat şekli yer almamaktadır.

Kooperatifin tüm ortakları haklarını kullanmakta ve yükümlülüklerini yerine getirmekte eşit olduklarından, yönetim kurulu da ortaklar ile ilişkilerinde bu eşitliği gözetmek ve sağlamakla mükelleftir(KK Md.23).

3.18.Kendi aidat ödemelerini yerine getirmeleri esnasında yönetim kurulunca dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir?Geciken ortak aidatlarına bileşik faiz uygulaması yapılabilir mi?

Kooperatiflerde geciken ortak aidatlarına genel kurulca belirlenen oranda gecikme zammı uygulanarak, ilgili ortaktan tahsil edilir.

Yönetim kurulu, kooperatifi temsil ve idare eden organ olması sebebiyle, aidat ödemelerinde diğer ortaklara örnek teşkil etmeli ve ödemelerini genel kurul toplantılarında belirlenen usullere uygun olarak zamanında yerine getirerek gecikmeye sebebiyet vermemelidir.Buna rağmen, aidat ödemelerinde aksama meydana gelen yönetim kurulu üyelerine de diğer ortaklara yapılan tüm yaptırımlar uygulanmalı, yönetim kurulu üyelerinin diğer ortaklarla aynı yükümlülüklere tabi oldukları unutulmamalıdır.

Diğer yandan, ortak borçlarının cari hesap sözleşmesiyle ya da ticari iş mahiyetindeki ödünç sözleşmesiyle ilgisi bulunmadığından, geciken aidatlara Bileşik Faiz(Faizin anaparaya eklenerek tekrar faize tabi tutulması) uygulanması mümkün değildir(TTK Md.8).

3.19.Yönetim kurulu üyelerinin Kooperatif ile ticari muamele yapmaları yasal mıdır?

Yönetim kurulu üyeleri ortaklık işlemleri dışında kendisi veya başkası namına bizzat veya dolaylı olarak kooperatifle kooperatif konusuna giren bir ticari muamele yapmamalıdır(KK Md. 59/6 Ek:2/1).

Bu bağlamda, Kooperatif yöneticilerinin kooperatifin esas faaliyet amacına giren alanlarda bizzat veya dolaylı olarak ticari muamele yapmaları yasal düzenlemeye aykırılık oluşturmakla birlikte yapı kooperatiflerinde serbest meslek faaliyeti(muhasebecilik, proje çizimi, avukatlık gibi) niteliğindeki çalışmaların ticari muamele niteliği olmaması nedeniyle bu kapsam dışında tutulması mümkündür.    

4-EMANET USULÜ İLE İNŞAAT YAPIMINDA YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ

4.1.İnşaatların yapım yöntemi yönetim kurulunca belirlenebilir mi?

Kooperatiflerde imalat ve inşaat işlerinin yaptırılma usulü genel kurulca belirlenir, yönetim kurulunun bu hususta yetkisi yoktur(KK Md.42, 59/8 Ek:2/1).

Kooperatiflerde inşaat işleri esas itibariyle, emanet veya ihale usullerinden biri tercih edilerek yaptırılmakla birlikte yönetim kurulu, kooperatif imalatlarının plan, proje ve şartnamelere uygun olarak yapılmasını yürütmek ve takip etmekle yükümlüdür(Anas. Md.60).

4.2.Yönetim kurulu emanet komisyonuna seçilebilir mi?

İmalat ve inşaat işlerini emanet usulü ile yaptıracak kooperatiflerde genel kurul tarafından yönetim kurulu emanet komisyonuna seçilebilir.

4.3.Emanet komisyonuna seçilmiş yönetim kurulu üyelerine bu amaçla kooperatif tarafından herhangi bir ödeme yapılabilir mi?

Emanet komisyonu olarak yönetim kurulunun görevlendirilmesi halinde bu görevlendirme nedeniyle yöneticilere ücret ödenmemeli, aksi durumun yönetim kurulu üyeleri için cezai sorumluluk doğuracağı unutulmamalıdır(KK Md.56/6 Ek:2/1).

Bununla birlikte, yönetim kuruluna 1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu’nun 56/6. maddesi uyarınca verilecek aylık ücretin(veya huzur hakkının) bu hizmetler nedeniyle rakamsal olarak yüksek miktarda belirlenmesi imkanı mevcuttur.

4.4.Emanet komisyonuna seçilmiş yönetim kurulunun çalışma biçimi nasıl olmalıdır?

Yönetim kurulu, yapılacak çalışmaları belgelemek ve takip edebilmek amacıyla noter tasdikli bir “Emanet Komisyonu Defteri” ihdas etmeli, bu deftere, sırasıyla alınan teklifler ve yapılan değerlendirmelerle ilgili olarak özet bilgiler yazılarak komisyon üyelerince imzalanır.

Ayrıca,

-Alımı yapılacak malzemeler ile sağlanacak işçiliğin belirlenmesinde ortakların genel kurul toplantılarında belirttikleri talepler dikkate alınmalı,

-Ortakların menfaati, maliyetlerin minimum seviyede tutulması ve serbest piyasa koşullarının sonucunda oluşan fahiş fiyatlardan korunmak amacıyla, yapımı düşünülen imalat kalemi ile ilgili malzeme ve işçilikler hakkında değişik firma ve şahıslardan teklif alınmalı ve alınan teklifler komisyon tarafından değerlendirildikten sonra sözleşmeye bağlanmalı, tekliflerin özet bilgileri komisyon defterine işlenmeli, ayrıca verilen tüm teklifler ile sözleşmelerin dosyalanmak suretiyle arşivlenmeli,

-Temin edilecek tüm malzeme ve işçilikler vergi ve sigorta mevzuatında belirtilen usul ve esaslara uygun olarak belgelendirilerek kayıt altına alınmalı, imalatların ifası esnasında komisyon üyelerince fiili kontrol ve takip yapılmalı veya görevli teknik elemanlar ile (varsa)sürveyanın çalışmaları ile plan/proje veya sözleşmeye aykırı hususların olup olmadığı gözetilmeli, bunun yanında, gerek Kooperatifin doğrudan ve gerekse taşeron vasıtasıyla çalıştırdığı işçilerin iş güvenliği ile ilgili hususlara riayet edip etmedikleri düzenli aralıklarla izlenmeli, İmalatla ilgili geçici ve kesin kabuller titizlikle yerine getirilmelidir.

4.5.Yönetim kurulunca konut bedellerinin tespiti ile ilgili olarak yapılacak işlemler nelerdir?

Arsa bedeli ile yapı masrafları ve yol, su elektrik gibi müşterek tesis masrafları, okul, kütüphane, satış mağazaları, bahçe ve spor alanı gibi genel hizmet tesis bedellerinden her konuta düşecek olan miktar ile genel giderler ve yönetim masraflarından ortaklara düşecek paylar hesaplanmak suretiyle konutların geçici maliyetleri bulunur.Bundan sonra yönetim kurulu kararı ile oluşturulacak en az üç kişilik bir teknik heyet tarafından konutların yeri, yapı durumu ve sair özelliklerine göre kıymet takdir olunur(Anas. Md.61).

Teknik heyet kararı bir rapora bağlanarak, noterce onandıktan sonra yönetim kurulu tarafından alınarak ortaklara tebliğ edilir.Ortakların itiraz hakkı mevcuttur(Anas. Md.61).

4.6.Konutların ortaklara dağıtımında yönetim kurulunca yapılması gereken işlemler nelerdir?

Konutlar, maliyet bedelleri kesinleştikten sonra ortaklar veya temsilcilerinin katılımıyla noter önünde çekilecek kur’a ile dağıtılır.Ancak, genel kurul kararı ile konutlar ortaklara önceden dağıtılmışsa kur’a işlemine başvurulmaz(Anas. Md.62).

Yönetim kurulu, kur’a çekiminin yeri ve zamanını en az 15 gün önce taahhütlü mektupla veya imza karşılığı ortaklara bildirir(Anas. Md.62).

5-YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN TASFİYE İLE İLGİLİ GÖREV VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ

5.1.Yönetim kurulu üyeleri tasfiye kuruluna seçilebilir mi?

Tasfiye kurulu üyeleri genel kurul tarafından seçilir, ancak, genel kurulca bu hususta bir belirleme yapılmamış olduğu takdirde tasfiye işleri yönetim kurulunca yerine getirilir(KK Md.81/3).

Kooperatif genel kurul toplantısında tasfiye kararı verilmesini takiben tasfiye kurulu üyeleri tarafından durum Ticaret Sicili Memurluğu nezdinde tescil ettirilir.

5.2.Tasfiyenin yönetim kurulunun görev ve yetkisi üzerindeki etkisi nedir?

Tasfiyeye girmiş olan bir Kooperatifte yönetim kurulunun görev ve yetkileri tasfiyenin yapılması için zorunlu olan ve fakat nitelikleri gereği tasfiye memurlarınca yapılamayan işlerle ilgili olarak devam eder(TTK Md.440/1).

Tasfiye haline giren kooperatifler unvanlarını, başına “Tasfiye Halinde” ibaresini eklemek suretiyle kullanmakla yükümlüdür(TTK Md.439).

5.3.Aynı zamanda tasfiye kurulu olarak görevlendirilen yönetim kurulu üyelerinin tasfiye ile ilgili olarak yapacakları işlemler nelerdir?

Tasfiye başlangıcında, dağılma yönetim kurulunca ticaret siciline tescil ettirilir ve Ticaret Sicili Gazetesi ile mahalli bir gazetede birer hafta arayla üç defa yaptırılacak ilanla alacaklılar tasfiyeden haberdar edilerek bir yıl içinde alacaklarını beyana davet edilir.Ayrıca, Tasfiye memurları tasfiye kararının verildiği tarih itibariyle Kooperatifin mali durumu incelenerek varlıkları ve borçları gösteren bir Tasfiye bilançosu tanzim edilir, tasfiye süreci boyunca yapılacak işlemleri belgelemek bakımından bir tasfiye defteri tutulur(Anas. Md.87).

Alacağı belirli olup da tahsil etmeye gelmeyenlerin alacağı notere yatırılır, vadesi henüz gelmemiş borçlar ile tartışmalı borçlara karşılık gelen miktar da yine notere tevdi edilir.

Tasfiye sürecinde kooperatifin geçmişten kalan ve henüz bitirilmemiş olan işleri mümkün olduğunca bitirilmeli, kooperatifin varlığı borçları ödemeye yeterli ise bu borçları ödenmeli, ancak, kooperatif borçlarının varlığından fazla olması halinde iflasın talep edilmesi için durum mahkemeye bildirilmeli, tasfiyenin uzun sürmesi halinde her yıl sonunda ara bilançolar tanzim edilmeli, genel kurulda karar alınmak suretiyle Kooperatifin taşınır/taşınmaz malları satılmalı, varsa ödenmemiş sermayeler tahsil edilerek kooperatifin borç alacak ilişkileri sonlandırılmalıdır.

Ayrıca, tasfiye işlemlerinin sonuçlandırılması için kooperatifin devam eden ceza ve hukuk davalarının sonuçlanması beklenmelidir.

Nihai olarak, tasfiye kurulu bir kapanış bilançosu tanzim ederek genel kurulu son olarak toplantıya çağırmalı, bu genel kurulda tasfiye kurulu raporları okunarak müzakere edilmeli, varsa tasfiye artığının ne şekilde değerlendirileceği, tasfiye, yönetim, denetim kurulu üyelerinin ibrası ve kooperatifin sicil kaydının silinmesi görüşülerek, bu hususlar ticaret Sicili Memurluğu’na tescil ettirilmelidir.

5.4.Tasfiyeye girmiş olan kooperatiflerde olağan genel kurul toplantısı hangi tarihlerde yapılmalıdır?

Tasfiyeye girmiş kooperatiflerde olağan genel kurul toplantısının yine yılda bir defa yapılması gerekmekle birlikte, toplantının Haziran ayının sonuna kadar gerçekleştirilmesi yönünde zorunluluk bulunmamaktadır(Dayanak; Bakanlık görüşleri).

5.5.Tasfiye halindeki kooperatiflerde toplantı ve karar nisabı nedir?

Anasözleşme ile özel bir nisap belirlenmemişse tasfiye halindeki kooperatiflerin genel kurul toplantılarında nisap aranmaz, kararlar oy çokluğu ile verilir(KK Md.81).

5.6.Ferdi mülkiyete geçilmiş kooperatiflerde site yönetimi oluşturulması mümkün müdür?

Ferdi mülkiyete geçiş işlemlerini tamamlayan kooperatiflerde Kat Mülkiyeti Kanunu hükümleri dahilinde site yönetiminin oluşturulması imkanı mevcut olmakla birlikte, ferdi mülkiyete geçtikten sonra tasfiye işlemlerine başlamış kooperatiflerde ortaklardan sıcak ve soğuk su, yakıt, kapıcı gideri gibi adlar altında aidat alınmaması ve bu tür kalemlerin kat mülkiyeti kanunu hükümlerine göre oluşturulacak site veya apartman yönetimi tarafından istenilmesi gerekmektedir.    

Ferdi mülkiyete geçtikten sonra ortaklardan konut satın alan ve fakat kooperatife ortak olmayan kimselerle kooperatif arasında çıkan borç alacak ilişkilerinin genel hukuk hükümleri içerisinde site yönetimi ile ortaya çıkan borç alacak ilişkilerinin de Kat Mülkiyeti Kanunu hükümleri içinde çözümlenmesi gerekmektedir.

6-YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN DİĞER GÖREV VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ

6.1.Yönetim Kurulu Üyelerinin Mal Bildiriminde Bulunmaları Gerekir mi?

3628 sayılı Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele ve Mal Bildirimi Bulunulması Hakkında Kanun’un 2. maddesi uyarınca kooperatif yönetim kurulu üyeleri göreve seçilmelerini izleyen bir ay içinde kooperatif faaliyet merkezinin bulunduğu ildeki Sanayi ve Ticaret İl Müdürlüğü’ne mal bildiriminde bulunmakla mükelleftirler.

Bu bildirimde yönetim kurulu üyelerinin kendilerine ve eşleri ile velayetleri altındaki çocuklarına ait taşınmaz, taşınır mallar ile diğer alacak ve borçlara ilişkin bilgilere yer verilerek bildirim kapalı zarf içinde beyan sahibi yönetici tarafından yukarıda belirtilen kurumlara sunulur.

Diğer yandan, kamu görevlisi olması nedeniyle bağlı bulunduğu kuruma mal bildiriminde bulunmuş yöneticiler Bakanlığımıza ayrıca bildirimde bulunmayacak ancak, bu durumu ifade eden yazılı bilgiyi sunması yeterli olacaktır.

6.2.Görevi sona eren yönetim kurulunun yapması gereken devir teslim işlemleri nelerdir?

Görevi sona eren yönetim kurulu üyeleri sorumlulukları altında bulunan kooperatife ait para, mal, demirbaş, defter, belge ve evraklar ile diğer dökümanları, en kısa süre içinde yeni yönetim kuruluna yazılı tutanakla teslim ederler(Anas. Md.73).

Yönetim kurulu eski üyelerinin devir/teslim işlemlerine yanaşmaması üzerine, gerekli ihtarlar yapıldıktan sonra, durum yeni yönetim kurulunca adli makamlara bildirilir.

6.3.Kooperatiflerin Avukat tutmak yükümlülükleri var mıdır?

1136 sayılı Avukatlık Kanunu’nun 35. maddesinde ortak sayısı 100 ve daha fazla olan kooperatifler sözleşmeli bir Avukat bulundurmak zorunda olup, yasaya aykırı davranışta bulunan kooperatifler için para cezası uygulanacağı hüküm altına alındığından, ortak sayısı 100 ve üzeri olan kooperatiflerde yönetim kurulu tarafından, sözleşme düzenlenmek suretiyle Avukat tutulması ve Avukata yapılacak ödemeler karşılığında Serbest Meslek Makbuzu alınması gerekmektedir.

7-YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN DENETİM İLE İLGİLİ GÖREV VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ

7.1.Yönetim kurulu üyelerinin Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nca yürütülen denetimler ile ilgili ödev ve sorumlulukları nelerdir?

Bilindiği üzere Kooperatif işlem ve hesapları Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Müfettiş ve Kooperatif Kontrolörleri tarafından denetlenmekte ve denetim sonucunda Kooperatiflere muhtelif içerikli talimatlar gönderilmektedir(KK Md.90).

Kooperatifler Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nca verilen talimatlara uymakla mükellef olduğu gibi yönetim kurulu üyeleri, kooperatife ait para, mal, para hükmündeki kağıtları, bunlarla ilgili defter ve belgeleri istenildiğinde Müfettişlere ve Kooperatif Kontrolörlerine göstermek, saymasına ve incelemesine yardımda bulunmak, istenilen bilgileri gerçeğe uygun ve eksiksiz olarak vermek ve doğru beyanda bulunmakla yükümlüdürler(KK Md.90/3,5 Ek:2/2 Ek:2/1).

7.2.Denetçilerin inceleme görevlerini yerine getirmeleri esnasında yönetim kurulu üyelerine düşen ödevler nelerdir?

Bilindiği üzere, Denetçiler genel kurul namına kooperatifin bütün işlem ve hesaplarını inceler(KK Md.65/1).

Yönetim kurulu üyeleri, denetçilerin inceleme görevlerini yerine getirmesi esnasında kooperatife ait defter ve belgeleri ve istenilen diğer bilgileri denetçilere sunmakla yükümlüdür(KK Md.66/2).

Bu amaçla defter ve belgeler kooperatif merkezinde denetçilerin incelemesine hazır bulundurulur, kooperatifin bir bürosu yoksa denetçilerle yöneticilerin mutabık kalacakları bir yerde denetçilerce inceleme yapılabilecektir.

Ayrıca, yönetim kurulu, yıllık bilançonun kanuni hükümlere uygun olarak hazırlanıp incelenmek üzere denetim kuruluna verilmesinden sorumludur(KK Md.62/2).

Genel kurul toplantısında Hesap Tetkik Komisyonu seçilmesi halinde bu komisyon tarafından defter ve belgeler üzerinde gerçekleştirilecek incelemeler (varsa) kooperatif merkezinde yapılır, yönetim kurulu üyeleri kooperatife ait dökümanları kooperatif merkezi dışına vermeye mecbur olmamakla birlikte, incelemenin kooperatif merkezinde yapılabilmesi için gerekli şartları hazırlar.

7.3.Yönetim kurulu toplantılarına Denetçiler iştirak edebilir mi?

Denetim kurulu üyeleri yönetim kurulu toplantılarına katılmalı ve görüşmelere iştirak etmelidir.Ancak, denetçiler yönetim kurulu toplantılarında oy kullanamazlar(KK Md.67/3).

8-KOOPERATİFTE TUTULACAK DEFTERLER

8.1.Kooperatifte tutulacak defterler hangileridir?

Kooperatiflerde yevmiye defteri, defter-i kebir, envanter defteri, yönetim kurulu karar defteri ve genel kurul karar defteri ile Ortaklar Defteri tutulur(TTK Md.66, 326, KK Md.16).

Bu defterler kullanılmaya başlamadan önce açılış tasdikine, ayrıca, yevmiye defteri yeni senenin Ocak ayı, Envanter defteri ise yeni senenin Mart ayı sonuna kadar notere ibraz edilerek son kaydın altına “Görülmüştür” ibaresi yazdırılmak suretiyle kapanış tasdikine tabi tutulur(TTK Md.70, 72).

Yönetim kurulu karar defterine her yıl birden başlamak ve yıl sonunda son bulmak üzere numara verilir.

Genel kurul karar defterine Kooperatif tarafından gerçekleştirilen olağan ve olağanüstü genel kurul toplantı tutanakları tarih sırasına göre yapıştırılır.

Ortaklar defterine ortakların adres ve kimlik bilgileri ile ortaklığa giriş/çıkış tarihleri, taahhüt ettikleri ve ödedikleri sermaye tutarı yazılır(TTK Md.326).

Bunların haricinde Kooperatifler Bakanlığımızca hazırlanarak 28/11/1973 tarihinde yürürlüğe giren Kooperatifler Kooperatif birlikleri Kooperatif merkez birlikleri Türkiye Milli Kooperatifler Birliği Muhasebe Yönetmeliği hükümlerine göre gelen giden evrak defteri, kasa defteri, demirbaş defteri, kıymetli evrak defteri gibi diğer yardımcı defterleri tutmakla yükümlüdür.

Yönetim kurulu üyeleri defter tutma mükellefiyetinin kısmen veya tamamen usulüne uygun olarak yerine getirilmemiş olması halinde Türk Ticaret Kanunu’nun 67. maddesi hükmüne göre ağır para cezası ile cezalandırılırlar(TTK Md.67/3).

8.2.Kooperatiflerdeki belge düzeni ile tutulacak muhasebe defterlerinde kayıt düzeni nasıl olmalıdır?

Yönetim kurulu ortaklardan tahsil ettiği tüm aidatlar veya senetler için kooperatifin unvanının basılı olduğu tahsilat makbuzu düzenlemeli ve düzenlenen bu makbuzların bir örneğini ödemeyi yapan ortağa teslim etmeli, kooperatifte kalan koçanları da kayıt altına alınması amacıyla muhasebeye intikal ettirmelidir.

Sağlanan tüm mal ve hizmetler karşılığında vergi kanunlarında belirtilen fatura, serbest meslek makbuzu gibi belgeler mutlaka alınmalı, vergiye tabi olmayan kişilere yaptırılan geçici işler için kooperatif tarafından bastırılan “Gider Pusulası” kullanılmalıdır.

Kooperatifin amaçları dışında avans verilmemeli ve her türlü avansın verilme nedeni, geri alınma biçimi ve koşulları ile kapatılması gibi hususlar ile kooperatif kasasında günlük olarak bulundurulacak azami para miktarı yönetim kurulunca alınacak bir kararla tespit edilmelidir(Anas.Md.74).

Vergi kanunları karşısında bilanço esasına göre defter tutmakla mükellef tüzel kişiler olmaları nedeniyle kooperatifteki muhasebe kayıtları Tekdüzen Hesap Planına göre tutulmalı, bu kapsamda genel kurulda aidatların belirlenmesini takiben muhasebe kayıtlarında gerekli tahakkuk kayıtları, ortaklar ödemeleri gerçekleştirdikçe tahsilat kayıtları yapılmalı ve muhasebe programı da ortak ödentilerini isim bazında gösterecek şekilde kullanılmalıdır.

Muhasebe kayıtları, makine(bilgisayar) veya mürekkeple yazılmalı, ifadeler Türkçe olmalı ve sayısal değerler Türk Lirası ile temsil edilmelidir.Yevmiye defterine geçirilecek kayıtlar haklı bir sebep olmaksızın on günden fazla geciktirilmemelidir(TTK Md.66, 75 VUK Md.215).

Ayrıca, muhasebe kayıtlarında meydana gelecek yanlışlıklar üzeri çizilmek veya silinmek suretiyle iptal edilmemeli, bu tür maddeler, yapılacak yeni bir doğru kayıtla geçersiz kılınmalı, kayıt yapmaya müsait satırlar boş geçilmemeli ve atlanmamalıdır(KMY Md.5 VUK md.216, 217, 218, 219).

Muhasebe kayıtlarına esas tüm belgeler dosyalar içinde özenle ve titizlikle muhafaza edilmeli, tüm kayıtların belgeli ve somut verilere dayandırılmasına muhakkak surette özen gösterilmelidir.

8.3.Kooperatifte tutulan defterler kaç yıl süre ile muhafaza edilir?

Kooperatiflerde tutulması zorunlu olan defterler son kayıt tarihinden itibaren; kayıtlara esas belgeler ise belge üzerindeki tarihten itibaren on yıllık süre ile muhafaza edilmelidir(TTK Md.68/1).

Kooperatifin dağılması halinde ise defter ve belgeler Kooperatif merkezinin bulunduğu yerdeki yetkili mahkeme tarafından on yıllık süre geçinceye kadar saklanmak üzere notere tevdi edilmelidir(TTK Md.68/3).

8.4.Muhasebe defterlerinin kaybolması(zayi) halinde yönetim kurulunca yapılması gereken işlemler nelerdir?

Saklanması zorunlu olan defter ve belgeler; yangın, su baskını veya yer sarsıntısı gibi kooperatifin elinde olmayan bir afet sebebiyle ve yasal saklama süresi içinde ziya uğrarsa kooperatif yöneticileri bu durumu öğrendikleri tarihten itibaren onbeş gün içinde kooperatif merkezinin bulunduğu yerdeki yetkili mahkemeye(Ticaret Mahkemesinin bulunduğu yerlerde Ticaret Mahkemesi, yoksa Asliye Hukuk Mahkemesine) başvurarak bu hususta kooperatife bir belge verilmesini ister.Böyle bir belge almamış yöneticiler kooperatif defterlerini ibrazdan kaçınmış sayılacaktır(TTK Md.68).

9.YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN HUKUKİ VE CEZAİ SORUMLULUKLARI

9.1.Anasözleşme ile atanan ilk Yönetim kurulu üyelerinin Hukuki ve Cezai Sorumlulukları Nelerdir?

Yeni kurulan bir kooperatifte, ana sözleşme ile atanan ilk yönetim kurulu üyeleri Kooperatifin kuruluşunda yolsuzluk olup olmadığını incelemekle yükümlüdürler.İlk yönetim kurulu üyelerinin bu hususta ihmalleri anlaşılır ve bu yüzden meydana gelen zarar karşılığı tazminat kuruculardan alınmamış olursa inceleme işini ihmal eden yöneticiler zarardan sorumlu olacakları gibi, bu üyeler hakkında Türk Ceza Kanunu’nun Görevi İhmal suçunu düzenleyen 257/2. maddesi hükmü uygulanır(KK Md.98 TTK Md.308).

9.2.Yönetim Kurulu Üyelerinin cezai Sorumlulukları Nelerdir?

Kooperatifler Kanunu’na 3476 sayılı yasanın 26. maddesi ile eklenen Ek 2. maddesinin bir ve ikinci fıkralarıyla Kooperatif yöneticilerinin 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’nun muhtelif maddelerine aykırı hareketlerinden dolayı cezalandırılmaları öngörülmüş, bu ek maddeler kitapçığımız içinde maddenin ilgili olduğu bölümde parantez içinde belirtilmiştir.

Bununla birlikte, Kooperatifler Kanunu’nun 62. maddesi 3. fıkrasında; yönetim kurulu üyeleri ile kooperatif memurlarının suç teşkil eden fiil ve hareketlerinden ve özellikle kooperatifin para ve malları bilanço, tutanak, rapor ve başka evrak, defter ve belgeleri üzerinde işledikleri suçlardan dolayı Devlet Memurları gibi ceza görecekleri hüküm altına alınmış, bu madde hükmü ile kooperatif yöneticilerinin Türk Ceza Kanunu’nda Devlet Memurları için öngörülen zimmet, irtikap, rüşvet, görevi kötüye kullanma gibi suçlardan dolayı cezalandırılmaları sağlanmıştır.

Diğer taraftan, 12/10/2004 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak 01/06/2005 tarihinde yürürlüğe giren 5237 sayılı Yeni Türk Ceza Kanunu’nda İhaleye Fesat Karıştırma(Md.235), Edimin İfasına Fesat Karıştırma(Md.236), Kooperatifler Hakkında Yanlış Bilgi(Md.164) gibi eylemlerden dolayı da Kooperatif yönetim kurulu üyelerinin cezai sorumluluklarının doğacağı hüküm altına alınmıştır.

9.3.Yönetim kurulu üyelerinin Hukuki Sorumluluk Halleri Nelerdir?

Yönetim kurulu üyeleri ile kooperatif memurları, kendi kararlarına ilişkin tutanakların, genel kurul toplantı tutanaklarının, gerekli defterlerin, ortak listelerinin düzgün olarak hazırlanıp, tutulup, saklanmasından; işletme hesabıyla yıllık bilançonun kanuni hükümlere uygun olarak hazırlanmasından ve incelenmek üzere denetim kuruluna verilmesinden sorumlu bulunmaktadır(KK Md. 62/2,3).

Bununla birlikte, kooperatifin yönetimi ve temsili genel kurul veya yönetim kurulu kararıyla kısmen veya tamamen bir veya birkaç üyeye bırakılmış ise bu üyenin kendi kusurundan meydana gelen zararlardan o üye sorumlu olacaktır(TTK Md.336/2).

Ayrıca, yeni seçilen yönetim kurulu üyeleri kendilerinden önce görev yapan yönetim kurulu üyelerinin belli olan yolsuz işlemlerini denetçilere bildirmekle mükelleftir(TTK Md.337).

Kooperatifin göreve ilk seçilen yönetim kurulu üyeleri kooperatifin kurulmasında yolsuzluk olup olmadığını incelemekle yükümlüdürler.

Bunun yanında yönetim kurulu üyeleri,

-Ortaklar tarafından yapılan ödemelerin doğru olmaması,

-Dağıtılan ve ödenen gelir gider farklarının doğru olmaması,

-Kanunen tutulması gereken defterlerin mevcut olmaması veya bunların düzensiz olarak tutulması,

-Genel kurul kararlarının sebepsiz olarak yerine getirilmemesi,

-Kanun ve ana sözleşmeyle yönetim kuruluna yüklenilen diğer görevlerin kasten veya ihmal neticesi olarak yapılmaması gibi hallerden gerek ortaklara gerekse kooperatif alacaklılarına karşı sorumludurlar(TTK Md.336).

9.4.Yönetim kurulu üyeleri, müdürlerin verdikleri zararlardan sorumlu tutulur mu?

Esas itibariyle, yönetim kurulu üyeleri müdürlerin verdikleri zararlardan sorumlu olmamakla birlikte, ehil olmayan müdür tayin etmek, müdürlerin kooperatif için zararlı olan iş ve işlemlerine karşı müsamaha göstermek veya yönetim kurulunun yetkili olmadığı hususlarda müdürleri yetkili kılmak sebebiyle doğan zararlardan dolayı sorumlu olurlar(TTK Md.338, 346).     

9.5.Genel kurulda yapılan ibra işlemi ile yönetim kurulu üyelerinin hukuki ve cezai sorumlulukları ortadan kalkar mı?

İbra işlemi ilgililerin hukuki sorumluluklarını bertaraf etmekle birlikte cezai sorumluluğu ortadan kaldırmamaktadır.

Ayrıca, genel kurula sunulan bilançoda bazı hususlar belirtilmemişse veya bilanço kooperatifin gerçek durumunun görülmesine engel bir takım hususlar içeriyorsa yönetim kurulu üyeleri ile müdürler bilançonun tasdikiyle ibra edilmiş olmazlar(TTK Md.380).

9.6.Genel kurulda ibra edilmeyen yönetim kurulu üyeleri görevine devam edebilir mi?

İbra edilmeyen yönetim kurulu üyeleri aynı genel kurulda bu göreve tekrar seçilemezler.Bu husus denetim kurulu üyeleri için de geçerlidir(Anas. Md.36).

İbra edilmeyen yönetim kurulu aleyhine tazminat davası açılabilmesi için bu konuda genel kurulca karar verilmiş olması gereklidir(Anas. Md.36).

10.KOOPERATİFLER İÇİN VERGİ REHBERİ

Yönetim kurulu, kooperatifi temsil ve idare eden organ olması nedeniyle, kooperatifin vergi ve sigorta ile ilgili yükümlülüklerini titizlikle takip ederek usulüne uygun olarak yerine getirmekle mükelleftir.

1.Kooperatif ve üst kuruluşlarının gerek birbirlerinden gerekse kendi ortaklarından aldıkları faiz ve komisyonlar ile ortaklarına kefalet etmeleri dolayısıyla bunlardan aldıkları paralar banka ve sigorta muameleleri vergisinden muaftır.

2.Kooperatif ve üst kuruluşların, gerek kuruluş sırasında ve gerekse faaliyeti devam ettiği sürece tutulması zorunlu olsun veya olmasın her türlü defterlerin açılış ve kapanış tasdikleri ile ara tasdikleri her türlü harç ve damga vergisinden muaftır.

3.Kooperatif ve üst kuruluşlarının, sahip oldukları kendi hizmet binaları bina vergisinden muaftır.

4.Ortakların kooperatiflerine, kooperatiflerin veya birliklerin de üst kuruluşlarına temlik edecekleri taşınmaz mallar veraset ve intikal vergisinden muaftır.

5.Bir ortağın ana sözleşmeye uygun olarak yapacağı isteğe rağmen yönetim kurulunun ortağın istifasını kabulden kaçınması halinde ortağın çıkma isteğini kooperatife bildirmesine ilişkin olarak noter vasıtasıyla yapacağı bildirim(KK Md.13) damga ve harçtan muaftır.

6.Kooperatifler kurumlar vergisi mükellefi olmakla birlikte, bir Kooperatifin kurumlar vergisi muafiyetinden yararlanabilmesi için;

-Sermaye üzerinden kazanç dağıtılmaması,

-Yönetim kurulu üyelerine kazanç üzerinden hisse verilmemesi,

-Yedek akçelerin ortaklara dağıtılmaması,

-Sadece ortakları ile iş görmesi

Şartlarını taşıması ve fiilen de bu şartlara uyması gerekmektedir.

Yapı kooperatiflerinin kurumlar vergisinden muaf olmaları için yukarıda belirtilen hususlara ek olarak,

-Kuruluşundan inşaatın bitim tarihine kadar yönetim ve denetim kurullarında söz konusu inşaat işlerini kısmen veya tamamen üstlenen gerçek kişilerle tüzel kişi temsilcilerine veya bunlarla ilişkili olduğu kabul edilen kişilere veya yukarıda sayılanlarla işçi ve işveren ilişkisi içinde bulunanlara yer vermemeleri(Kooperatif yönetim ve denetim kurulu üyelerinin kooperatif ile ticari ilişki içine girmemeleri),

-Yapı ruhsatı ile arsa tapusunun kooperatif tüzel kişiliği adına tescil edilmiş olması şartları aranmaktadır.

Kooperatiflerin kurumlar vergisi muafiyetinden yararlanabilmeleri için üst kuruluşa girme zorunluluğu bulunmamaktadır.

7.Üretim, Tüketim ve Kredi kooperatifleri Risturn istisnasından yararlanabileceklerdir.Tüketim kooperatiflerinde, ortakların kooperatiften alacakları kişisel ve ailevi ihtiyaçları ile ilgili gıda ve giyecek ürünlerinden sağlanan risturnlar; Üretim kooperatiflerinde ortağın kendisinin üretip kooperatife sattığı ve üretiminde kullanmak üzere kooperatiften satın aldığı malların değerine göre hesaplanan risturnlar, kredi kooperatiflerinde ise ortakların kullandıkları kredilere göre hesaplanan risturnlar kurumlar vergisinden muaftır.  

8.Kooperatif ortaklarından (genel) yönetim gideri olarak tahsil edilen tutarlardan harcanmayarak ortağa iade edilen tutarlar kurumlar vergisinden muaftır.

9.Kooperatiflerin en az iki tam yıl süreyle aktiflerinde yer alan taşınmaz mal satışından doğan kazançların % 75’lik kısmı kurumlar vergisinden istisna edilmiştir.

10.Kooperatiflerin ortaklarından toplayarak bankaya yatırdıkları aidat bedellerinden mevduat faiz geliri elde etmeleri durumunda, elde edilen bu faiz vergi tevkifatına tabi tutulacaktır.

11.Kooperatiflerin sahibi oldukları taşınmazı 3. kişilere veya ortaklarına kiraya vermesi ortak dışı işlem niteliğinde olup, kurumlar vergisi muafiyetini ortadan kaldırır.

Kooperatifin taşınmazı, tevkifat yapmakla yükümlü gerçek ve tüzel kişilere kiralaması halinde bu kişiler kooperatife ödedikleri kira bedeli üzerinden ödeme sırasında vergi sorumlusu olarak tevkifat yapmak ve ilgili vergi dairesine beyan edip ödemek zorundadır.

Taşınmazın, tevkifat yapmakla sorumlu olmayanlara kiralanması halinde kira geliri tevkifata tabi tutulmadan tahsil edilecektir.Kooperatif bu geliri varsa o yılın diğer gelirleri ile birlikte beyan edip vergilendirecektir.

12.Kooperatifler,

-Çalıştırdıkları personele yaptıkları ücret ve ücret sayılan ödemeler ile yönetim ve denetim kurulu üyelerine yaptıkları ücret/huzur hakkı gibi ödemelerden,

-Kooperatife yaptıkları serbest meslek işleri dolayısıyla bu işleri icra edenlere yapılan ödemelerden(Muhasebeci, Avukat gibi),

-Birden fazla takvim yılına yayılı inşaat ve onarım işleri dolayısıyla bu işleri yapan gerçek ve tüzel kişilere nakden ve hesaben ödenen istihkak bedelleri üzerinden (avans olarak ödenenler dahil),

-Yaptıkları kira ödemelerinden,

-Ortak dışı işlemlerden elde edilen olumlu gelir gider farkının sermaye payları oranında ortaklara dağıtılması halinde dağıtılan bu paylardan,

-Yönetim kurulu başkan ve üyelerine olumlu gelir gider farkından ödenen paylardan,

-Çiftçilerden alınan zirai mahsullerden,

-Esnaf muaflığından yararlananlara mal ve hizmet karşılığı yapılan ödemelerden,

Gelir vergisi kesintisi yaparak ilgili vergi dairesine bildirmekle mükelleftir.

13.Kooperatifler ve kooperatiflerin imalat işlerini üstlenen müteahhit veya taşeronlar inşaat malzemesi alımı yaptıkları esnada Katma Değer Vergisi ödemekle mükellef olup, bu suretle ödedikleri KDV’nin iadesini talep edemezler.

14.İnşaat ruhsatını 29/07/1998 tarihinden önce alan konut yapı kooperatiflerine yapılan inşaat taahhüt işleri KDV’den muaf olmakla birlikte, inşaat ruhsatını anılan tarihten sonra temin eden konut yapı kooperatiflerine yapılan inşaat ve taahhüt işleri % 1 KDV’ne tabi olacaktır.

15.Konut yapı kooperatiflerince yaptırılan konutların ortaklara teslimi Katma Değer Vergisi’nden istisnadır.