1.1. Denetçilerin Kooperatifler Kanunu’na göre görev ve yükümlülükleri:

a. İşletme hesabıyla bilançonun defterlerle uygunluk halinde bulunup bulunmadığını incelemek:

İşletme hesabından anlaşılması gereken kooperatifin gelir-gider tablosudur. Gelir-gider tablosu, kooperatifin belli bir dönemde elde ettiği tüm gelirler ile aynı dönemde yüklendiği maliyet ve giderlerin ve bunun sonucunda elde edilen olumlu ya da olumsuz gelir gider farkını gösteren mali tablodur. Bilanço ise, kooperatifin belli bir dönemde sahip olduğu varlıkları ve bu varlıkların kaynaklarını gösteren mali tablodur.

Yönetim kurulu, gerekli defterleri tutmak ve geçen iş yılına ait bilançoyu kanun hükümleri gereğince düzenlemek (TTK m.72 – 74) ve genel kurulun yıllık toplantısından en az 15 gün öncesinden itibaren ve bir yıl süre ile ortakların incelemesi için hazır tutmak zorundadır (KK m.24, f.1).

Kooperatifin ortakları ve üçüncü kişiler kooperatifin faaliyetlerini bilanço ve gelir- gider tablosu ile değerlendirmektedirler. Bu nedenlerle, bu mali tabloların kooperatifin defterleri ile uyumlu olup olmadığının denetlenmesi önem taşımaktadır. Denetçiler, bu tablolar üzerinde hata ve noksanlık olup olmadığını incelemek ve bu incelemenin sonucunu raporlarında belirtmek zorundadırlar.

b. Defterlerin düzenli bir şekilde tutulup tutulmadığını incelemek:

Kooperatifler tüzel kişi tacirdirler. Kooperatiflerin tutmak zorunda oldukları defterler ve bunlarla ilgili esaslar Türk Ticaret Kanunu’nun 66–78. maddelerinde açıklanmıştır. Bununla birlikte, Kooperatifler Kanunu’nun 16. maddesinde ve Vergi Usul Kanunu’nun bu husustaki hükümleri saklı olmak şartıyla, Bakanlıkça hazırlanan yönetmelikte kooperatiflerin tutmaları gereken defterler belirlenmiştir (KK m.89).

Buna göre kooperatiflerin tutmak zorunda oldukları defterler;

• Yevmiye Defteri,

• Defter-i Kebir,

• Envanter ve Bilanço Defteri,

• Yönetim Kurulu Karar Defteri,

• Genel Kurul Karar Defteri,

• Ortaklar Defteri,

• Diğer kanuni defterler( İmalat defteri, istihsal vergi defteri, nakliyat vergi defteri, çiftçi işletme defteri),

• Yardımcı defterler (kasa defteri, stok giriş çıkış defteri, sabit kıymetler ve demirbaş defteri, kıymetli evrak defteri, teftiş defteri, gelen giden evrak kayıt defteri).

Denetçilerin, en az altı ayda bir defa (KK m.98, TTK m.353, f.1, b.2) kooperatif yönetim kurulunca defterlerin tutulup tutulmadığını ve tutulan defterlerin mevzuata uygun şekilde tutulup tutulmadığını incelemeleri gerekmektedir. Bu itibarla denetçiler özellikle, söz konusu defterlerin kanuni süreleri içerisinde tutulup tutulmadığını, açılış ve kapanış tasdiklerinin yapılıp yapılmadığını, defterlerin tek düzen muhasebe usulüne uygun şekilde tutulup tutulmadığını incelerler.

Bu incelemeler neticesinde denetçilerce bulunan hata ve noksanlıklar hakkında yönetim kurulu üyeleri uyarılır. Ayrıca bu hata veya eksiklikler denetçilerin yıllık raporlarında belirtilir.