KOOPERATİFLERİN KURULUŞU

1. Kooperatiflerin Kuruluşu: Kooperatiflerin hedeflenen amaca ulaşması ve başarılı olabilmesi için, kooperatif kurma işlemlerine başlanmadan önce bazı araştırmaların yapılarak, elde edilecek bilgilerin iyi bir şekilde değerlendirilmesi ve çıkacak sonuca göre de kooperatif kurma fikrinin yeniden gözden geçirilmesi gerekir. Kooperatifler kurulmasan önce aşağıdaki konular araştırılmalıdır:

– Kooperatifin kurulacağı yerleşim yerinin kooperatifin amaçlarını gerçekleştirebilecek bir alt yapıya sahip olması (bir konut yapı kooperatifi kurulacaksa, konut yapılacak zeminin inşaata uygun olup olmadığı ve ihtiyaç duyulacak iş gücünün nerden sağlanacağı konuları araştırılmalıdır). – İhtiyaç duyulan sermayenin hesaplanması (konut inşa etmek amacıyla bir kooperatif kurulacak ise kooperatifin yapacağı konutların toplam maliyetleri belirlenmeli ve ortakların bu maliyetleri nasıl karşılayacağı ortaya konmalıdır). – Ortak sayısının belirlenmesi (bir konut yapı kooperatifi kurulacak ise bukooperatifin yapmayı planladığı konut sayısından fazla ortak alınmamalıdır). – İhtiyaç duyulması durumunda kredinin hangi kaynaklardan sağlanacağı – Kooperatifin çalışma alanıyla ilgili ileride doğabilecek riskler ve bunlara karşıalınacak önlemler Yapılan araştırma sonucu olumlu bilgiler elde edilip kurulacak kooperatifin kuruluş amaçlarını başarıyla yerine getirebileceği fikri ortaya konmuşsa, kooperatifin kurulması için aşağıdaki işlemlere başlanmalıdır.

1.1. Kurucu Ortakların Bir Araya Gelmesi: Bir kooperatifin kurulması için en az yedi kurucunun bir araya gelmesi gerekir. 1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu’nda azami bir sınırlama getirmemiştir, ancak ana sözleşmeye kooperatif ortak sayısının en fazla kaç olacağı şeklinde bir hüküm konulabilir. Kooperatifler Kanunu’nun 19. maddesine göre kooperatife giren her ortak en az bir ortaklık payı almayı taahhüt eder. Ortakların alabileceği en fazla ortaklık payı miktarı ise 5.000’dir. Bir ortaklık payının değeri 1 TL olup kurucu ortakların taahhüt ettikleri ortaklık paylarının ¼’ünü ana sözleşmede belirtilen yönetim kurulu üyelerinden birine ödemesi (bu tutarlar kooperatifin kuruluş işlemleri tamamlandıktan sonra bir bankada açılan hesaba yatırılarak bloke ettirilir) ve bu durumun kuruluş izni alma dilekçesinde belirtilmesi gerekir.

1.2. Ana Sözleşmenin Hazırlanması, İmzalanması ve Tasdiki: Hazırlanan ana sözleşmenin en az yedi kişi tarafından imzalanması ve imzaların da notere tasdik ettirilmesi gerekir. Sözleşmeyi imzalayan ilk ortaklar kurucu ortak sıfatını alır. Uygulamada ilgili bakanlık tarafından hazırlanan örnek ana sözleşmelerden yararlanılmaktadır. Uygulamada örnek ana sözleşmelere uyma zorunluluğu yoktur. Kooperatifler Kanununun 4. maddesinde yer alan ve aşağıda değinilen hükümleri taşımak ve kanunun emredici hükümlerine aykırı olmamak şartıyla, kurucuların istedikleri şekilde ana sözleşme hazırlamaları mümkündür. Kooperatifler Kanunu uyarınca ana sözleşmede bulunması gereken hükümler şunlardır: Zorunlu Hükümler (KK madde.4): – Kooperatifin adı ve merkezi, – Kooperatifin amacı ve çalışma konuları, – Ortaklık sıfatını kazandıran ve kaybettiren hâl ve şartlar, – Ortakların pay tutarı ve kooperatif sermayesinin ödenme şekli, nakdi sermayeninen az ¼’ nün peşin ödenmesi, ortakların aynı sermayeyi koyup koymayacakları, – Kooperatiflerin yükümlerinden dolayı ortakların sorumluluk durumu ve derecesi, – Kooperatifin yönetim ve denetim organlarının görev ve yetki ve sorumluluklarıve seçim tarzları, – Kooperatifin temsiline ait hükümler, – Yıllık gelir gider farklarının, hesaplama ve kullanma şekilleri, – Kurucuların adı, soyadı iş ve konut adresleri, İhtiyari (isteğe bağlı) Hükümler (KK madde.5): – Genel kurulun toplantısı, kararların alınması, oyların kullanılması hükümleri, – Kooperatifin çalışma şekline dair esaslar, – Kooperatifin birliklerle olan münasebetleri, – Kooperatifin diğer bir kooperatifle birleşmesine ait hükümler, – Kooperatifin süresi. Yorumlayıcı Hükümler (KK madde.6): – 5’ inci maddenin 1 ve 2’ nci bentlerinde yazılı hususlar hakkında ana sözleşmede hüküm olmadığı takdirde aşağıdaki hükümler uygulanır. Bu hükümler; – Genel kurul toplantısı kooperatifi temsile yetkililer tarafından imzalanan taahhütlü mektuplarla veya mahalli gazete ile köylerde ise yazılı olarak imza karşılığı duyurulur. – Kooperatifin faaliyeti, amacı ve çalışma konusuyla sınırlıdır.

Hazırlanan ana sözleşme 10 adet çoğaltılarak, her sayfası kurucularca imzalanır veimzaların onayı için notere ibraz edilir. Noter sadece imzaları onaylar ve ana sözleşmenin bir adedini saklanmak üzere aldıktan sonra kalan dokuz adedini kuruculara verilir. Bu onay işlemi ile, imzaların kurucu ortaklara ait olduğunu kanıtlanmış olur.

1.3. Kuruluş İzninin Alınması: Ana sözleşme hazırlanıp notere onaylatıldıktan sonra kooperatife kuruluş izni için ilgili izin merciine hitaben iki nüsha dilekçe yazılır. Tarımsal amaçlı kooperatifler, tarım kredi kooperatifleri ve bunların üst kuruluşları için Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı; tarım satış kooperatifleri ve diğer kooperatifler ile bunların üst kuruluşları için Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’ndan izin alınır. Hazırlanan dilekçenin aslı izin alınacak bakanlığa veya kooperatif merkezinin bulunduğu yerdeki il müdürlüklerine (sanayi ve ticaret il müdürlüğü/tarım il müdürlüğü); il müdürlüğü olmayan yerlerde ise kaymakamlık veya valiliğe verilir. Müracaat dilekçesini kurucu ortakların tamamı imzalayabileceği gibi hepsi adına ortaklardan biri de imzalayıp verebilir. Dilekçe ekinde: – 9 adet noter onaylı ana sözleşme, – Kooperatif kurucularının nüfus cüzdanı örnekleri ve ikametgah belgeleri, – Yönetim kurulu üyelerinin iyi hal belgeleri, – Yönetim kurulunun aynı türden başka bir kooperatifte yönetim kurulu üyesi olmadıklarına ilişkin beyanları, Kuruluş bilgi formu. Verilir. Verilen dilekçe şekil ve esas yönünden incelenir. Şekil yönündeki incelemede dilekçeye ilave edilmesi gereken belgelerin mevcut olup olmadığı, esas yönünden ise ekte verilen belgelerin özellikle ana sözleşmenin kanunlara ve genel kabul görmüş şekillere uygun hazırlanıp hazırlanmadığına bakılır.

1.4. Kooperatifin Tescil ve İlanı: Gerekli izin alındıktan sonra 15 gün içerisinde, kooperatif merkezinin bulunduğu yerdeki ticaret sicil memurluğuna başvurularak kooperatifin tescil ettirilmesi gerekir. Kooperatif ticaret siciline tescil edildikten sonra tüzel kişilik kazanır. Kooperatifler Kanunu’nun 7. maddesine göre kooperatifin tescilinden önce kooperatif adına işlem yapanlar, yaptıkları işler dolayısıyla zincirleme olarak sorumludurlar. Yani tescilden önce yapılan işlemlerden doğan zararlar kooperatifi değil, işlemleri yapan ortakları bağlar. Müracaat ortaklardan herhangi birinin ortaklar adına ticaret sicili memurluğuna verilecek bir dilekçe ile yapılır Tescil talebi için verilecek bu dilekçeye eklenecek belgeler şunlardır:

– Ana sözleşme: Kooperatifin tescili için ticaret sicili memurluğuna iki adet ana sözleşme verilir. Ana sözleşmenin noterden tasdikli olması ve izin mercinin kuruluş izni verdiğine ilişkin şerhini taşıması gerekir. – Bakanlık izin yazısı: Kooperatifin kuruluşuna ilişkin alınan izin yazısının aslı sicil memurluğuna verilir. – Ticari durum tasdiknamesi: Ticaret sicili memurluğuna verilecek belgelerden biri de “Ticari Durum Tasdiknamesi”dir. Bu tasdikname, kooperatif merkezinin bulunduğu yerin belediye başkanlığından, köylerde ise köy ihtiyar heyetinden alınır. Tasdiknamede; kooperatifin unvanı, sermayesi, açık adresi, işyerinin açılış tarihi ve faaliyet konusu gösterilir – Yönetim kurulu üyelerinin imza sirküleri (örnekleri): Kooperatifin kuruluşu sırasında, ilk genel kurul toplantısına kadar görev yapacak olan yönetim kurulu üyeleri ana sözleşmeyle atandıklarından, bunların ad ve soyadları ile ne şekilde imza edeceklerine ilişkin imza sirküleri de dilekçe ekinde ticaret sicili memurluğuna verilir. İmza sirkülerinin noter tasdikli olması gerekmektedir. – Kurucu ortakların nüfus cüzdanı örnekleri ve ikametgah belgeleri: Kuruluş izni sırasında izin mercine verildiği gibi, kurucu ortakların nüfus cüzdanı örnekleri ile ikametgah belgelerinin, tescil talebi dilekçesi ekinde sicil memurluğuna verilmesi zorunlu bulunmaktadır. – Tescil ve ilan edilecek hususlara ilişkin beyanname: Kooperatifler Kanunu’nun 3. maddesinde hangi hususların tescil ve ilan olunacağı belirtilmiş olup ticaret sicili memurluğuna verilecek bu beyannamede tescili öngörülen nelerden ibaret olduğu yazılır. Kooperatifler Kanunu’nun 3. maddesine göre tescil ve ilan olunacak hususlar şunlardır: a- Ana sözleşme tarihi, b- Kooperatifin amacı, konusu ve varsa süresi, c- Kooperatifin unvanı ve merkezi, ç- Kooperatifin sermayesi ve bunun nakdi kısmına karşılık olarak ödenen en az miktar ve her ortaklık payının değeri, d- Ortaklık payı belgelerinin ada yazılı olduğu, e- Ayni sermaye ve devralınan akçalı kıymetlerle işletmelerin neden ibaret oldukları ve bunlara biçilen değerler, f- Kooperatif ne suretle temsil olunacağı ve denetleneceği, g- Yönetim kurulu üyeleriyle kooperatifi temsile yetkili kimselerin ad ve soyadları, h- Kooperatifin yapacağı ilanların şekli ve ana sözleşmede bu hususta bir hüküm varsa yönetim kurulu kararlarının pay sahiplerine ne suretle bildirileceği, ı- Kooperatifin şubeleri.

1.5. Tüzel Kişiliğin Kazanılmasından Sonra Yapılması Gereken İşlemler: – Kanuni defterlerin tasdik ettirilmesi: Kooperatifler yevmiye defteri, defteri kebir, envanter ve bilanço defteri, yönetim kurulu karar defteri, genel kurul karar defteri ve ortaklar pay defteri, kullanılmaya başlamadan ticaret sicil tasdiknamesi ile birlikte, kooperatifin merkezinin bulunduğu yerdeki sicil memurluğuna veya notere ibraz edilerek, tasdik ve imza ettirilir. Sicil memuru veya noter, defterlerin kaç sayfadan ibaret olduğunu ilk ve son sayfaya yazarak resmi mühür ve imzasıyla tasdik eder. Eğer tasdik işlemi noter tarafından yapılmış ise noter, tasdik edilen defterlerin mahiyet ve adetlerini ve bunların kime ait olduğunu en geç yedi gün içinde ilgili ticaret sicili memurluğuna bildirir. – Yapılacak diğer işlemler: Kooperatifin işlemlerinde kullanılmak üzere mühür, kaşe yaptırılır; gelir gider makbuzları ve fatura gibi belgeler bastırılır. Kooperatif tüzel kişilik kazandığına göre kuruluş esnasında kurucu ortaklardan birine teslim edilen nakdi sermayenin ¼’ ünün açılacak kooperatif hesabına aktarılması gerekir. Ayrıca kooperatif kurulurken hazırlanan ana sözleşmede belirtilen yöneticilerin, tüm ortaklardan oluşan genel kurulu toplayarak, yönetim ve denetim kurullarını seçmeleri sağlanmalıdır.